Główna treść strony 2020

Wrzesień 1939 roku w Serocku i okolicach

W piątek 1 września 1939 r. o godz. 6.30 spiker Polskiego Radia, Zbigniew Świętochowski, odczytał komunikat o wkroczeniu wojsk niemieckich na teren Polski. Nie wszyscy zapewne mieli możliwość wysłuchania tego komunikatu. Gdy rankiem na serockim bezchmurnym niebie pojawiły się sylwetki samolotów, a potem rozpoczęły się walki powietrzne, wielu myślało, że to nadal ćwiczenia, które prowadzono od kilku dni.

Przygotowania do obrony

W planach wojennych Armii „Modlin” przewidziano obronę przedmościa „Zegrze”. Jego obsadę mieli stanowić żołnierze 2. Batalionu mjr. Bronisława Surewicza z Warszawskiej Brygady Obrony Narodowej. Do załogi przedmościa mieli dołączyć żołnierze batalionu mjr. Wiktora Pikulskiego zorganizowanego z żołnierzy zegrzyńskiego Centrum Wyszkolenia Łączności oraz artylerzyści z 2. Plutonu 78. Dywizjonu Artylerii Lekkiej. Załoga zajęła pozycje wieczorem 25 sierpnia 1939 r. Linię obrony przygotowano na przedpolu fortów w Zegrzu, gdzie zbudowano polowe zapory inżynieryjne. Do obrony zaadaptowano także carski fort („Umocnienie Duże”, w II RP nazywany Fortem Ordona). Jeszcze latem 1939 r. na wale fortu wybudowano trzy żelbetonowe schrony dla karabinów maszynowych.

Bombardowanie Serocka

Pierwszego dnia wojny bomby spadły na most w Zegrzu ale nalot był na szczęście niecelny. Przez pierwsze cztery dni września mieszkańcy Serocka obserwowali niemieckie samoloty lecące na Warszawę, ale wkrótce bomby spadły także na ich miasto. We wtorek 5 września 1939 r. trafiły najpierw w wały dawnej twierdzy napoleońskiej, które mylnie potraktowano jako polskie pozycje obronne. Następne bomby eksplodowały w centrum Serocka. Uderzyły w domy Jakowa Graniewicza, Arona Lejby Zylbersztajna, Motela Mendzielewskiego,  Kuźnickiego i Jakowa Rosenberga. W domu Rosenberga stojącym na rogu ulic 3 Maja (obecnie Pułtuska) i Kościuszki, gdzie dziś stoi DH „Wodnik”, schroniło się przed bombardowaniem około stu Żydów, mieszkańców Serocka i uciekinierów z Nasielska. W czasie nalotu zginęło od 40 do 70 osób. Tego dnia na Serock zrzucono 150 bomb.

Wkroczenie Niemców do miasta

Na wieść o zbliżających się Niemcach część mieszkańców Serocka i okolic opuszczała domostwa. Głównym kierunkiem ucieczki było Legionowo i Warszawa. Wszystko skomplikowało się po wysadzeniu przez polskich saperów mostu w Zegrzu w nocy z 6 na 7 września. Obrońcy zegrzyńskiego przedmościa przenieśli się wówczas na drugą stronę Narwi.

9 września 1939 r. Niemcy maszerujący od Nasielska (217. Dywizja Piechoty) weszli w przestrzeń między Serockiem a Zegrzem. Około godz. 16. od strony południowej wjechali do miasta niemieccy motocykliści. Zajęcie Serocka nastąpiło w nocy z 9 na 10 września. Po oddziałach pierwszej linii wkroczyły służby kwatermistrzowskie. Już 10 września rozpoczął się rabunek sklepów. Były pierwsze ofiary. W tym czasie niemieckie czołgi zbliżyły się do Dębego.

Zajęcie Dębego i Zegrza

11 września 1939 r. oddziały niemieckie sforsowały Narew w Zegrzynku. Były ostrzeliwane przez Polaków z mniejszego fortu (Fortu Kilińskiego) w Zegrzu, ale straty wroga były niewielkie. Niemcy uchwycili przyczółek w pobliżu ujścia Rządzy. 12 września wkroczyli do Dębego i Izbicy (32. Dywizja Piechoty) i rozpoczęli przygotowania do przeprawy przez Narew. O świcie 13 września sforsowali rzekę. Tego samego dnia weszli do opuszczonego Zegrza. Był to koniec działań zbrojnych na ziemi serockiej we wrześniu 1939 r.

W październiku 1939 r. Niemcy dokonali podziału administracyjnego okupowanych ziem polskich. Obszar dzisiejszej gminy Serock został włączony do Rzeszy Niemieckiej, prowincji Prusy Wschodnie, Rejencji Ciechanowskiej. Granica między Rzeszą (Rejencją Ciechanowską) a Generalnym Gubernatorstwem (Dystryktem Warszawskim) biegła na naszym terenie po Narwi i po fragmencie Bugu.  Rozpoczęła się długa noc okupacyjna, która trwała dla mieszkańców Serocka i okolic do jesieni 1944 r.

Mirosław Pakuła

 

  • Fragment niemieckiej mapy Warszawy 8 września 1939 -zbiory...
  • Rezerwiści przed bramą CWŁw Zegrzu, 31.08.1939 - zbiory K...
  • Rozmieszczenie pododdziałów 2. Batalionu WBON

wstecz