Telegraf optyczny w Zegrzu i Serocku
Na początku XIX w. nie istniały jeszcze radiostacje, telefony, ani nawet telegrafy przewodowe. Wiadomości przekazywano pocztą lub wykorzystywano gońców. Radzono się też sobie inaczej.
W latach 1835-1839 wybudowano najdłuższą na świecie linię telegrafu optycznego liczącą 1200 km. Jego stacje powstały między innymi w Zegrzu i Serocku.
Z Zamku do Pałacu
Po Powstaniu Listopadowym władze carskie spajały Królestwo Polskie z cesarstwem rosyjskim. W tamtym okresie budowano trakty drogowe dla polepszenia komunikacji z Rosją, powstawały stacje pocztowe, ale zdecydowano się także na budowę telegrafu optycznego do łączności między Warszawą a Petersburgiem. 20 grudnia 1839 r. uruchomiono połączenie między Zamkiem Królewskim a Pałacem Zimowym. Na trasie wybudowano 149 wież, najpierw drewnianych a potem kamiennych, o wysokości 15-20 metrów, z metalowymi masztami na górze. Wieże rozstawiono co kilka, kilkanaście kilometrów.
Załogę całej linii stanowiło prawie 1,5 tys. ludzi. Byli to uzbrojeni i umundurowani żołnierze kompanii telegraficznych. Na jednej stacji znajdowało się 4 żołnierzy, ale dyżurował tylko jeden sygnalista.
Semafor i lunety
Wiadomości były przekazywane za pomocą semafora – układu ruchomych belek. W nocy na końcach belek wieszano latarnie. Korzystano ze specjalnego kodu z zastosowaniem zaledwie ośmiu pozycji semafora. Telegrafista pracujący na wieży obserwował sąsiednie telegrafy przez lunetę, na każdej wieży były dwie – do obserwacji sąsiednich semaforów.
Sygnalista przyjmował wiadomości, zapisywał i przekazywał dalej. Transfer informacji z Warszawy do Petersburga trwał 22 minuty czyli mniej więcej tyle, ile zajmuje sygnałowi radiowemu dotarcie na Marsa. Oczywiście było to duże osiągnięcie - kurierowi pokonanie trasy Warszawa-Petersburg zajmowało kilkanaście dni.
Stacje
Na trasie od Warszawy powstały następujące stacje telegrafu: Zamek Królewski i Cytadela, Golędzinów, Białołęka, Rembelszczyzna, Zegrze, Serock, Dzierżenin, Łubienica, Pułtusk i dalej. W Zegrzu stacja znajdowała się mniej więcej tam, gdzie znajduje się północno-wschodni skraj Umocnienia Małego (fortu zbudowanego w późniejszym okresie). W Serocku zaś wieża powstała przy dzisiejszej ulicy Nasielskiej, dziś znajduje się tu budynek Ochotniczej Straży Pożarnej.
W późniejszych dziesięcioleciach telegraf optyczny został zastąpiony przez telegraf przewodowy systemu Morse’a. Jego pierwsza linia w Królestwie Polskim została zbudowana w 1852 r. wzdłuż Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Dwa lata później uruchomiono linię z Warszawy do Petersburga i wówczas telegraf optyczny przestał działać.
