Izba Pamięci

Powstanie styczniowe w okolicach Serocka

22 stycznia 2022 r. minęła 159. rocznica wybuchu powstania styczniowego. Trwało dwa lata i było ostatnią próbą zbrojnego buntu przed odzyskaniem niepodległości w 1918 r. Powstanie toczyło się także w okolicach Serocka.

„Żadnych marzeń”

Osłabienie Rosji po przegranej wojnie krymskiej (1853-1856) spowodowało u Polaków wzrost nadziei niepodległościowych. Car Aleksander II nie pozostawiał jednak złudzeń. „Żadnych marzeń” - powiedział Polakom w 1856 r. - ale rozbudzonych nadziei nie udało się już stłumić. Wybuch buntu zbrojnego był tylko kwestią czasu.

„Branka”, przymusowy pobór do rosyjskiego wojska, miała być sposobem na uspokojenie nastrojów i wykluczenie młodzieży, która mogła pójść do powstania. Zamiast zapobiec, przyspieszyła wybuch buntu. Mimo, że planowany pobór utrzymywano w tajemnicy, już od 10 stycznia 1863 r. młodzież zaczęła uciekać z Warszawy. Część schroniła się w lasach jabłonowskich i Puszczy Kampinoskiej. Inni najpierw ukrywali się na Pradze, potem przez Radzymin dotarli do lasów popowskich.

„Poszły w boje chłopcy nasze”

Rolę punktu zbiórki dla części uciekinierów odegrało Karolino położone na zachód od Serocka. 17 stycznia 1863 r. udał się tam członek Centralnego Komitetu Narodowego Józef Jankowski. W osadzie czekał na niego Robert Skowroński, który zdążył zebrać około 200 przyszłych powstańców. Jankowski wręczył Skowrońskiemu mapę, pieniądze oraz plany dalszego działania. 18 stycznia do Karolina wpadli rosyjscy dragoni, ale oddziału Skowrońskiego już nie zastali - był w drodze do Nasielska.

22 stycznia 1863 r. ogłoszono wybuch powstania. W lasach w okolicach Wieliszewa i Nieporętu działał 100-osobowy oddział wspomnianego już Józefa Jankowskiego. 16 lutego grupa Jankowskiego starła się z kozakami. Mimo strat - czterech zabitych,  dwóch rannych - powstańcom udało się odpędzić napastników. Z kolei 15 czerwca 1863 r. oddział jazdy powstańczej dowodzony przez Józefa Sołowieja rozbił pod Zegrzem patrol kozacki. Zaalarmowana piechota rosyjska z Serocka ruszyła na pomoc, ale powstańcy zdążyli ukryć się w lesie.

Początek końca

Początek drugiego roku zrywu wolnościowego znaczony był klęskami. Powstanie z wolna upadało. Rosjanie rozbijali oddziały powstańców, wyłapywali i zabijali dowódców.

W drugiej połowie stycznia 1864 r. Józef Jankowski z drugim dowódcą Szymonem Kattylem rozproszyli swój oddział. Broń ukryto na wyspie na Narwi niedaleko Zegrza. Dowódcy przedzierali się w ukryciu aż dotarli do Zagrobów – dzisiejszego Zegrza Południowego. Tu mieli odebrać dokumenty. Dla bezpieczeństwa zrobił to sam Kattyl a Jankowski ukrył się w stodole. Narastające zmęczenie spowodowało jednak utratę czujności. Podczas dalszej podróży powstańcy zostali schwytani. Przetrzymywano ich w Nieporęcie i Radzyminie, ostatecznie trafili do warszawskiej Cytadeli. Kattyla skazano na zesłanie a Jankowskiego stracono 12 lutego 1864 r. Wspomniana broń ukryta na wyspie na Narwi została przez Rosjan odnaleziona. Było to ponad 160 karabinów i 200 bagnetów.

Od wiosny 1864 r. powstanie gasło. 2 marca władze carskie ogłosiły uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim, co przekreśliło plany wykorzystania ich do dalszej walki. Jesienią bunt upadł. Klęska powstania była narodową tragedią. Rosjanie wzmocnili kurs represji. Nastąpiła unifikacja administracyjna Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim, tłumienie życia politycznego i społecznego. Represje dotknęły także małe społeczności, takie jak Serock. W twierdzy modlińskiej Rosjanie więzili między innymi burmistrza Jana Kossakowskiego posądzanego o dostarczanie żywności powstańcom.

Powstańcy z ziemi serockiej

W powstaniu styczniowym walczyło wielu mieszkańców ziemi serockiej. Inni, między innymi seroccy Żydzi, pomagali dostarczając żywność oraz środki opatrunkowe do szpitala powstańczego w Zatorach.

We władzach powstańczych znaleźli się: urodzony w Wierzbicy Witold Marczewski, Rafał Krajewski z okolic Winnicy oraz Gerwazy Gzowski urodzony w Zalesiu Borowym. W powstaniu brał udział także: Tomasz Chmieliński, Bronisław Zawadzki, Walenty Gościński, Kazimierz Sobociński, Feliks Bartoszewicz, Stanisław Płochecki, Jan Wojnowski, Ludwik Białkowski, Franciszek Sokutnicki, Paweł Toporek, Tomasz Budzyński, Hipolit Daszyński, Narcyz Wojciechowski, Walenty Zawadzki, Ignacy Łazowski, Antoni Ostaszewski, Feliks Janicki i Jan Mączka.

Pamiątką po powstaniu styczniowym na naszej ziemi jest kapliczka przydrożna w Wierzbicy. Została wystawiona w 1863 r. przy skrzyżowaniu Traktu Petersburskiego i Traktu Białostockiego. Jest niemym świadkiem trudnych czasów walki o wolną Polskę.

Mirosław Pakuła

Nowy film Izby Pamięci

Zachęcamy do oglądania najnowszego filmu, przygotowanego przez Izbę Pamięci w ramach cyklu Spotkania z historią. Tym razem przybliżamy postać Stefana Hubickiego, który w ostatnich latach swojego życia pracował w Serocku. Film zatytułowany "Stefan Hubicki. Generał, minister i serocki lekarz" oglądać można na naszych portalach społecznościowych - za pośrednictwem Facebooka oraz YouTube.com.  

Stan wojenny - kalendarium

40 lat temu, 13 grudnia 1981 r. ogłoszono stan wojenny. Władze komunistyczne tłumaczyły jego wprowadzenie chęcią uchronienia Polski od chaosu i bratobójczej walki. Jednak nie został on wprowadzony w trosce o los Polski, ale po to, by ocalić komunistyczną dyktaturę. Dokładna liczba osób, które w wyniku wprowadzenia stanu wojennego poniosły śmierć, nie jest znana, ale przyjmuje się, że zginęło ok. 40 osób. Wielu ludzi straciło zdrowie, wielu cierpiało w więzieniach…

1981
12 grudnia - o godz. 23 przerwane zostają połączenia telefoniczne w całym kraju, przestaje nadawać radio i telewizja. Zaczynają się pierwsze aresztowania, głównie członków NSZZ „Solidarność”. Wojsko opuszcza koszary.
13 grudnia - Rada Państwa uchwala dekret o wprowadzeniu stanu wojennego. Wojsko zajmuje gmachy radia i telewizji. Media transmitują przemówienie gen. Wojciecha Jaruzelskiego.
14 grudnia - w zakładach pracy na terenie całej Polski zaczynają się strajki. Kilkadziesiąt protestów zostaje zdławionych siłą.
15 grudnia - pacyfikacja kopalni "Manifest Lipcowy" w Jastrzębiu Zdroju, 4 górników zostaje postrzelonych przez MO.
16 grudnia - w czasie ataku ZOMO na kopalnię "Wujek" zastrzelonych zostaje 9 górników, 21 jest rannych. 
17 grudnia - podczas walk z ZOMO w Gdańsku zostaje zastrzelona jedna osoba, dwie inne są ranne. W wielu miastach oddziały milicyjne rozpędzają manifestacje.
18 grudnia – papież Jan Paweł II w liście do gen. Wojciecha Jaruzelskiego apeluje o przerwanie stanu wojennego.
23 grudnia -  prezydent USA Ronald Reagan ogłasza sankcje gospodarcze wobec PRL. Podobne kroki wobec Polski podejmują w następnych tygodniach inne kraje zachodnie.
28 grudnia - w kopalni "Piast" kończy się ostatni strajk okupacyjny w proteście przeciw stanowi wojennemu.

1982
9 stycznia - prymas Józef Glemp spotyka się z gen. Jaruzelskim. W kraju powstają Obywatelskie Komitety Ocalenia Narodowego.
25 stycznia - Sejm zatwierdza dekret o stanie wojennym.
3 maja - ZOMO brutalnie rozbija wielotysięczne manifestacje, m.in. w Gdańsku, Warszawie, Elblągu, Szczecinie, Krakowie i Toruniu.
31 sierpnia - w rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych dochodzi do licznych demonstracji. W Lubinie MO zabija z broni palnej trzy osoby, 11 zostaje rannych.
13 października - zamieszki w Nowej Hucie, oficer SB zabija demonstranta.
31 grudnia - zawieszenie stanu wojennego.

1983
14 maja - w komisariacie na stołecznym Starym Mieście milicjanci katują maturzystę Grzegorza Przemyka, który potem umiera w szpitalu.
19 maja - pogrzeb Grzegorza Przemyka na Powązkach przeradza się w wielką demonstrację.
22 lipca - formalne zniesienie stanu wojennego. Likwidacja WRON. Amnestia dla więźniów politycznych.

Ryby mają głos!

Powiat Legionowski realizuje kolejny pomysł na promocję i rozwój Jeziora Zegrzyńskiego. Tym razem za unijne pieniądze z własnym udziałem stworzył grę planszową oraz witrynę internetową, które w przystępny sposób przekazują wiedzę o naszym regionie.

Witryna internetowa www.ryby.legionowski.pl  oraz zamieszczona na niej gra planszowa są nowymi narzędziami służącymi do przyswajania wiedzy dotyczącej Jeziora Zegrzyńskiego i jego okolic. Dzięki nim, poprzez zabawę i współzawodnictwo, można poznać wiele zaskakujących faktów. Są wśród nich historie sięgające średniowiecznych dziejów naszego regionu, ale również znajdziemy tam ciekawostki dotyczące czasów bardziej współczesnych. Projekt zaplanowano jako rozrywkę familijną.

Zapraszamy Państwa do odwiedzania powiatowej witryny – satysfakcja i radość z odkrywania zakątków lokalnej historii oraz wspólnej zabawy, gwarantowana.

Porządkowanie cmentarza żydowskiego w Serocku

Od 12 do 15 października 2021 r. prowadzono prace porządkowe na cmentarzu żydowskim w Serocku. Przez ostatnie lata nekropolia zarosła krzakami i samosiejkami drzew, które pokryły większą część terenu. Władze Miasta i Gminy Serock zainicjowały i zorganizowały działania mające na celu oczyszczenie cmentarza.

Dzieje cmentarza

Społeczność żydowska miała od wieków znaczący udział w życiu społecznym, kulturalnym oraz rozwoju Serocka. Pierwsi Żydzi pojawili się w mieście w XVIII w. Przez kolejne stulecia społeczność rozrastała się, by przed II wojną światową osiągnąć prawie połowę liczby ludności Serocka. Jej tragiczny kres nastąpił 5 grudnia 1939 r. kiedy to Niemcy wypędzili wszystkich Żydów z miasta. W 80. rocznicę tego wydarzenia władze samorządowe odsłoniły pamiątkową tablicę na serockim rynku.

Cmentarz żydowski położony na gruntach między Serockiem a Wierzbicą powstał w latach 20. XIX w. W 1940 r. Niemcy zniszczyli nekropolię wywożąc macewy na grodzisko Barbarka, gdzie użyli ich do budowy schodów prowadzących do letniej kawiarni. W 1992 r., staraniem dr. Sławomira Jakubczaka i władz samorządowych, ocalałe macewy zostały przewiezione na obszar dawnego cmentarza przy ówczesnym Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym „Narew” PKO BP. W 2011 r. Wojewoda Mazowiecki przekazał teren Żydowskiej Gminie Wyznaniowej w Warszawie. Nekropolia została ogrodzona i w 2014 r. odsłonięto lapidarium – pomnik ufundowany przez społeczność żydowską ze Stanów Zjednoczonych.

Prace porządkowe

11 czerwca 2021 r. burmistrz Miasta i Gminy Serock Artur Borkowski spotkał się z prezesem Fundacji Dziedzictwa Kulturowego Michałem Laszczkowskim, który obiecał pomoc finansową przy pracach porządkowych. Po uzyskaniu zgody opiekuna cmentarza – Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego – rozpoczęto oczyszczanie. Prace zostały dofinansowane ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury „Kultura - interwencje 2021”, przyznanych Fundacji Dziedzictwa Kulturowego na działania Koalicji Opiekunów Cmentarzy Żydowskich. Partnerami porządkowania cmentarza były: Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Miasto i Gmina Serock oraz Powiatowy Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Włodzimierza Wolskiego w Serocku. Prace wycinkowe prowadziła firma zajmująca się pielęgnacją zieleni, którą wspierali uczniowie – wolontariusze ze wspomnianej szkoły z nauczycielem Markiem Szajdą na czele. Władze Miasta i Gminy Serock zamierzają podjąć rozmowy z właścicielami cmentarza w sprawie opieki nad nekropolią w przyszłości.

Mirosław Pakuła

Material filmowy z porządkowania cmentarza można obejrzeć TUTAJ.

Bitwa Warszawska – konserwacja polichromii w kościele w Serocku - w 101. rocznicę wydarzeń

Realizowane od 2019 r. prace remontowe w kościele Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Serocku zakładały przede wszystkim wymianę zdegradowanych struktur tynków oraz pomalowanie ścian w prezbiterium kościoła zgodnie z przyjętym programem prac i projektem zaakceptowanym przez służby konserwatorskie WKZ w Warszawie. W trakcie tych prac odkryto polichromię przedstawiającą Bitwę Warszawską oraz zacheuszki w obrębie prezbiterium. Prace te realizowała firma Z/Atelier (dawniej Alto-Protekt) pod kierownictwem dr Alicji Zadvorny. W kolejnym roku wykonano program prac konserwatorskich oraz projekt konserwacji estetycznej malowidła. Po uzyskaniu niezbędnych pozwoleń, od lipca 2021 r. rozpoczęto  prace konserwatorskie przy polichromii, które na zlecenie dr Zadvorny wykonywane są przez konserwatora dzieł sztuki Aleksandrę Wysokińską.

Kościół zdobiony już od czasów średniowiecza

Podczas tegorocznych prac konserwatorskich realizowanych przez Z/Atelier, dokonano kolejnych odkrywek pasowych wewnątrz kościoła. Odkrywki te wykonywano rutynowo, gdyż działania takie miały poprzedzać konserwatorskie i restauratorskie prace w nawie głównej. Odkryte zostały warstwy poprzednich dekoracji malarskich, w tym kolejne śladowo zachowane zacheuszki na filarach północnej ściany nawy. Są one bardzo słabo zachowane, mają liczne uszkodzenia powierzchni oraz struktury. Poniżej jednego z nich znajdowały się także bardzo nieczytelne wybarwienia tynku, po analizie których uznano, iż mogą to być  dawne inskrypcje. Odkryto także niewielkie pozostałości prawdopodobnie pierwotnej dekoracji malarskiej w kościele z okresu późnego gotyku. Wskazuje na to kolorystyka oraz charakter podłoża. Ich szczątkowy stan zachowania nie pozwolił na odczytanie kompozycji.
Upamiętnienie Bitwy Warszawskiej 1920
Malowidło przedstawiające Bitwę Warszawską powstało w latach 30. XX w. Wykonane zostało prawdopodobnie przez Stanisława Błaszaka na zlecenie księdza Franciszka Kuligowskiego, ówczesnego proboszcza kościoła w Serocku. W okresie II wojny światowej lub zaraz po jej zakończeniu, pleban w obawie przed wejściem wojsk rosyjskich lub reakcją władz komunistycznych nakazał, aby malowidło zostało zasłonięte. Autor dzieła dodatkowo usunął znaczne partie malowidła ze ściany zeskrobując postacie i zacierając część kompozycji, w szczególności żołnierzy Armii Czerwonej. Następnie powierzchnia została zatynkowana i zamalowana. Na przestrzeni lat powstały jeszcze dodatkowe zniszczenia w wyniku poprowadzenia instalacji elektrycznych, wbijanych gwoździ itp. 
W 2019 r. podczas prac renowacyjnych  ścian w prezbiterium malowidło zostało odsłonięte. Zakres zniszczeń i zabrudzeń w znacznym stopniu utrudniały odczytanie przedstawienia. Struktura obiektu również była osłabiona, zlokalizowano miejscowe spękania, odspojenia w podłożu oraz liczne ubytki i przetarcia warstwy malarskiej. Badania spektrograficzne oraz analiza przekrojów próbek pobranych z obiektu wykazały, że malowidło powstało na pobiale wapiennej przy użyciu pigmentów ucieranych ze spoiwem klejowym. Prace konserwatorskie obejmowały oczyszczenie powierzchni, wzmocnienie przez konsolidację, podklejenie odspojeń, uzupełnienie ubytków wraz z opracowaniem powierzchni oraz scalenie kolorystyczne i uczytelnienie kompozycji. 

Poszukiwania konserwatora w inspiracjach malarza

Ze względu na duży zakres zniszczeń warstwy malarskiej polichromii, przed przystąpieniem do prac konserwator zapoznał się z ikonografią o podobnej tematyce. Motyw bitwy warszawskiej oraz śmierci księdza Skorupki z uwagi na duże znaczenie w historii Polski stał się motywem licznych grafik, obrazów i polichromii. Na zlecenie papieża Piusa XI w kaplicy papieskiej w Castel Gandolfo powstał fresk upamiętniający jedną ze stoczonych wówczas bitew z udziałem ks. Ignacego Skorupki, wykonany przez polskiego malarza Jana Henryka Rosena. W polskiej kaplicy Sanktuarium maryjnego w Loreto w środkowych Włoszech powstało malowidło autorstwa Arturo Gatti pt. Cud nad Wisłą, ukazujące walczących żołnierzy ze sztandarem 30. Pułku Piechoty, głównych strategów bitwy oraz Matkę Bożą w glorii. W polskich kościołach również tworzono polichromie nawiązujące do bohaterskiej bitwy, m. in. w kościele pw. św. Jerzego w Biłgoraju. Wśród obrazów sztalugowych, które powstały w hołdzie wydarzeniom z 1920 r. należy wspomnieć skrzydło tryptyku w kościele pw. Matki Boskiej Zwycięskiej w Warszawie-Kamionku autorstwa Bronisława Wiśniewskiego, a także dzieła Jerzego Kossaka, Leonarda Winterowskiego, Romana Bratkowskiego i Bolesława Nawrockiego. Polichromia w kościele pw. św. Anny w Serocku nawiązuje przede wszystkim do jednego z obrazów Jerzego Kossaka. Pomimo wielu podobieństw nie jest ona jednak kopią dzieła tego malarza.

• autor: Aleksandra Wysokińska

Nowy film Izby Pamięci

Najnowszy film stworzony przez Izbę Pamięci w Serocku, w ramach cyklu Spotkania z historią, opowiada o losie generała Heliodora Cepy, patrona CSŁiI w Zegrzu. Serdecznie zachęcamy do oglądania w serwisie YouTube.com, wystarczy kliknąć TUTAJ, lub na Facebook'owym fanpejdżu Izby. 

101. rocznica Bitwy Warszawskiej 1920 r.

101 lat temu rozegrała wielka bitwa z bolszewikami, która zdecydowała o losach Polski a nawet Europy. Walki toczyły się także na ziemi serockiej. Przypominamy Państwu te wydarzenia.

Przebieg walk

Od początku sierpnia 1920 r. trwały prace przy budowie umocnień polowych na planowanym odcinku obrony „Zegrze” biegnącym od Jadwisina w kierunku Woli Kiełpińskiej i Dębego. 12 sierpnia odcinek ten zajęły oddziały 7. Brygady Rezerwowej składającej się z żołnierzy ze Śląska i Wielkopolski. Tego samego dnia wieczorem rosyjskie patrole podeszły do Łachy i zostały ostrzelane przez polską artylerię z Wierzbicy. W nocy Polacy wycofali się z Serocka na planowaną linię obrony położoną kilka kilometrów na południe.

Rankiem 13 sierpnia 1920 r. do Serocka wkroczyli bolszewicy ale ich główne siły pomaszerowały w kierunku Woli Smolanej i Dębego. Do 16 sierpnia bolszewicy prowadzili nieskuteczne ataki na całym odcinku „Zegrze”, a od 17 sierpnia rozpoczęło się polskie natarcie. Odbito Serock a potem linia frontu przesunęła się na północ. Najdłużej bolszewicy bronili się w Wierzbicy, ale 18 sierpnia Polacy zajęli przeprawę na Narwi. Walki frontowe przeniosły się w inne rejony. Przywrócono działalność urzędów.  Życie w okolicach Serocka zaczęło wracać do normy.

Pamięć o żołnierzach walczących pod Serockiem

Na terenie gminy Serock znajdują się dwa miejsca pamięci – mogiły wojenne – związane z walkami w sierpniu 1920 roku. Na cmentarzu parafialnym w Woli Kiełpińskiej znajduje się grób sierżanta Kazimierza Kozłowskiego, który poległ w Szadkach 17 sierpnia 1920 r. a na cmentarzu w Serocku znajduje się mogiła trzech żołnierzy poległych także 17 sierpnia: strz. Mariana Podczaskiego, strz. Walentego Rogackiego oraz strz. Sylwestra Rożewskiego. Mogiła serocka jest jednocześnie grobem symbolicznym dla dwudziestu pięciu innych żołnierzy. Jej remont przeprowadzono w ubiegłym roku i wówczas pojawiły się tam nazwiska poległych (wcześniej mogiła była bezimienna).

W 2020 r. mostowi w Wierzbicy nadano imię „Obrońców Ziemi Serockiej 1920 roku” a na serockim rynku pojawiła się płyta pamiątkowa.  Z okazji 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej powstał też film dokumentalny pt. „Obrona ziemi serockiej w sierpniu 1920 roku” dostępny pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=7-TgUWrwRbk

Polichromia o Bitwie Warszawskiej w serockim kościele

Latem 2019 roku w czasie prac remontowych w kościele parafialnym w Serocku odsłonięto polichromię przedstawiającą scenę z Bitwy Warszawskiej 1920 roku. Od początku lipca bieżącego roku trwają prace konserwacyjne malowidła, które prowadzi Pani Aleksandra Wysokińska, a opiekę sprawuje dr Alicja Zadvorny. Zakończenie prac nastąpi prawdopodobnie z końcem sierpnia. Warto dodać, że w kościele trwają poszukiwania innych polichromii. Odkryto między innymi zacheuszki (znaki konsekracyjne) z wcześniejszych epok. Remont ścian w kościele, w tym malowidła, jest finansowany przez Samorząd Województwa Mazowieckiego, Miasto i Gminę Serock oraz ze środków własnych parafii.

Ścienny obraz wykonany techniką temperową powstał około 1935 roku z inicjatywy księdza proboszcza Franciszka Kuligowskiego. Jego autorem był prawdopodobnie Stanisław Błaszak, serocki malarz. Zdolny artysta amator inspirował się zapewne, jak wielu innych, dziełem Jerzego Kossaka „Cud nad Wisłą” namalowanym w 1930 roku. Na serockim malowidle odnajdziemy księdza z krzyżem, prawdopodobnie Ignacego Skorupkę, oraz żołnierzy polskich ze sztandarem idących do ataku na bolszewików.

Zaraz po zakończeniu II wojny światowej, według innej wersji jeszcze przed nadejściem Rosjan w 1944 roku, ksiądz Kuligowski polecił obraz zamalować, zapewne w obawie przed reakcją żołnierzy sowieckich lub polskich władz komunistycznych. Oprócz zamalowania, mechanicznie uszkodzono - zdarto farbę - na części obrazu na której byli przedstawieni żołnierze bolszewiccy.

Mirosław Pakuła

Spis fotografi::

1. Szkic linii obronnych na odcinku „Zegrze” (WBH)
2. Rozmieszczenie artylerii i piechoty na odcinku „Zegrze” (B. Waligóra, „Bój na przedmościu Warszawy w sierpniu 1920 r.”, Warszawa 1934)
3. Mogiła żołnierzy poległych w sierpniu 1920 r., cmentarz w Serocku (UMiG)
4. Grób sierż. Kozłowskiego poległego 17 sierpnia 1920 r., cmentarz w Woli Kiełpińskiej (UMiG)
5. Scena z Bitwy Warszawskiej 1920 r., polichromia w kościele w Serocku w czasie konserwacji (UMiG)
6. Płyta pamiątkowa poświęcona Bitwie Warszawskiej 1920 r. na rynku w Serocku (UMiG)
7. Tablica z nazwą mostu w Wierzbicy (UMiG)

160. rocznica urodzin Apoloniusza Kędzierskiego

Apoloniusz Kędzierski urodził się 1 lipca 1861 r. w Suchedniowie. Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął studia malarskie u Józefa Brandta, potem uczył się u Wojciecha Gersona i Antoniego Kamińskiego. W latach 1885–1888 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u Nikolausa Gysisa. Debiutował w 1882 r. wystawiając swoje prace w warszawskiej Zachęcie. W 1891 r. rozpoczęła się jego wielka, obsypana nagrodami, kariera artystyczna. Przez kolejne dziesięciolecia ugruntował swoją pozycję, zyskał sławę i wielką popularność. Aktywnie działał w organizacjach zrzeszających artystów.
Przez większość życia był związany z Warszawą. Jego pracowania mieściła się przy ulicy Senatorskiej 36. W 1902 r. w kościele Jezuitów przy ulicy Świętojańskiej wziął ślub z malarką Stanisławą Fijałkowską, z którą miał później córkę Hannę, która została artystką plastyczką.
Silny związek łączył go z bratem Antonim, serockim lekarzem i społecznikiem, założycielem szkoły koszykarstwa. W szkole tej Apoloniusz uczył projektowania mebli oraz barwienia wikliny. Z tej przyczyny często przebywał w Serocku. Nadnarwiańskie i nadbużańskie tereny stały się jego plenerami malarskimi. Zaprzyjaźnił się z Zygmuntem Szaniawskim z Zegrzynka i Karolem Dłużewskim z Pobyłkowa.
Zmarł w czasie oblężenia Warszawy 21 września 1939 r. Jego pracownia i mieszkanie spłonęły na początku Powstania Warszawskiego, wraz z nimi wiele jego prac. Ocalałe obrazy rozproszyły się po Polsce i świecie. Po zakończeniu wojny twórczość uznanego i utalentowanego malarza popadła w zapomnienie.

Twórczość artystyczna

U początków swojej drogi artystycznej Kędzierski wybrał malarstwo rodzajowe oraz pejzażowe i pozostał mu wierny przez całe życie. Inspiracji szukał w naturze. Plenery malarskie znajdował na Mazowszu, Polesiu, Kurpiowszczyźnie i w Opoczyńskiem. Jego ważniejsze dzieła to: Podsiewanie (1915), Rybacy (1895), Zwijanie partu (1915), Zwózka drzewa (data powstania nieznana) i Antek astronom (1891).
Kędzierski z upodobaniem zajmował się ilustratorstwem, wykonując m.in. ilustracje do Chłopów Władysława Reymonta (1928). Współpracował także z wieloma czasopismami warszawskimi, między innymi z Tygodnikiem Ilustrowanym,  Tygodnikiem Powszechnym i Kłosami. Projektował też meble i ceramikę, wykonywał polichromie kościelne.

Często inspirował się przyrodą oraz ludnością Serocka i okolic. Należy przypuszczać, że namalował tam obrazy: Rybacy (1895) Wędkarze (1900), Dworek w Serocku [Zegrzynku] (1903), Antosia (1907), Narew (1909) i zapewne wiele innych.

Prace Kędzierskiego był wielokrotnie wyróżniane w kraju i za granicą. Największe osiągnięcia artysty to wyróżnienie na wystawie w Chicago (1893), srebrny medal na Wystawie Krajowej we Lwowie (1894) oraz brązowy medal na Wystawie Światowej w Paryżu (1900). Za swoją działalność artystyczną Kędzierski był też wyróżniany licznymi nagrodami Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i Polskiej Akademii Umiejętności oraz nagrodami państwowymi.

Flisackie Wianki w Serocku

19 czerwca w Serocku jest dniem Artystycznej Bindugi, czyli flisaków, wianków, dłubanek i kwiatu paproci – pod takim tytułem obchodzone są tegoroczne Wianki w Serocku. Spotkania na plaży z okazji Nocy Kupały – słowiańskiego święta związanego z letnim przesileniem Słońca, obchodzonego w czasie najkrótszej nocy w roku – są już serocką tradycją. W 2021 roku przypominają inną – niegdyś bardzo ważną dla miasta i jego mieszkańców, dziś będącą przedmiotem badań etnologów i inicjatyw lokalnych społeczności pragnących ją ratować lub odtworzyć – tradycję flisacką. 

Flisak wita w mieście

Już od progu flisak wita Serocczan i gości – mowa tu o muralu, powstałym w 2017 roku na budynku przy ulicy Kościuszki. Mural przedstawia flisaka na tratwie, płynącej po rzece – w domyśle rzece Narew. Flisak jest symbolem mieszkańca Serocka – tego dawnego, którego życie codzienne i działalność koncentrowały się wokół Narwi, trudniącego się flisactwem czy rybołówstwem, znajdującego pożywienie w rzece i spławiającego nią towary na sprzedaż. Ale można w nim odnaleźć również obecnego mieszkańca, zapatrzonego w symbole miasta powstałe dzięki działaniom jego przodków: grodzisko, kościół, ratusz. Metaforyczna jest tu również rzeka – funkcjonująca nie tylko jako symbol upływającego czasu, ale również jako świadek zmian zachodzących w mieście na przestrzeni wieków.

O flisakach w Izbie Pamięci i Tradycji Rybackich

Zarówno dzisiejsi mieszkańcy, jak i rozrzuceni po świecie potomkowie dawnych serocczan, włodarze i miejscy radni – pamiętają i przypominają dawne dzieje miasta i jego mieszkańców. To dlatego powstała Izba Pamięci i Tradycji Rybackich, która jest pierwsza na liście inicjatyw podejmowanych w celu zachowania lokalnej historii – w tym dziejów flisaków.
O tradycji flisackiej przeczytać możemy w jednym z multimedialnych monitorów. Znajdziemy tu informacje o flisakach, jako zawodzie – to ci, którzy spławiali towary na handel rzeką, tratwami lub płaskodennymi łodziami, ale też o flisakach, jako hermetycznej grupie charakteryzującej się własną kulturą pełną symbolicznych zwyczajów i zachowań. 

W monitorze Flisacy wyjaśniony jest związek Serocka ze Świętą Barbarą. O ile patron Serocka – znajdujący się w herbie miasta i gminy – Święty Wojciech jest postacią znaną już przedszkolakom, o tyle – zachowana w nazwie dawnego wzgórza grodowego - Św. Barbara jest postacią tajemniczą. A to właśnie dzięki flisakom zawitała do Serocka! Św. Barbara jest bowiem patronką zawodów niebezpiecznych, związanych z dużym ryzykiem utraty życia, bo praca flisaków właśnie taka była. Oskar Kolberg zapisał, że budując szkutę na dziobie statku, rzeźbiono podobiznę św. Barbary „i żaden majtek bez Barbarki na wodę się nie puścił”, a Wincenty Pol, pisząc o obyczajach flisackich, zanotował: „wszędzie przybijają do brzegu, gdzie się tylko wznosi kapliczka św. Barbary – prosząc o śmierć szczęśliwą i dzwoniąc w dzwonek św. Warwarki!”. (Barbarka w nazwie wzgórza grodowego, pochodzi od wybudowanej na wzgórzu, w XVII wieku, kaplicy pod wezwaniem św. Barbary.)

Flisacy byli obecni podczas uroczystego otwarcia Izby Pamięci w 2017 roku. Byli to współcześni flisacy, pochodzący z zaprzyjaźnionego Bractwa Flisackiego z Ulanowa – miasteczka leżącego nad Sanem, nazywanego stolicą polskiego flisactwa. W prezencie przywieźli miniaturę tratwy flisackiej, którą można oglądać w Izbie Pamięci. Kilka miesięcy później, w lipcu 2017 roku, szkutnicy z ulanowskiego Bractwa przyjęli zaproszenie na Barbarkowe Warsztaty na Podgrodziu, podczas których uczyli m.in. jak ciąć kłodę wielką, dwuosobową piłą, ale też budowali model łodzi – galara, który dziś jest jednym z eksponatów w Izbie. Do współczesnych, ulanowskich flisaków jeszcze wrócimy…  

Trochę historii…

Seroccy flisacy otrzymali przywileje w 1567 roku, za czasów panowania króla Zygmunta Augusta. Dokument potwierdzający przepisy statutu cechu rybackiego nie przetrwał do naszych czasów, zaginął lub został zniszczony w pożarze. Jego treść jest jednak znana z późniejszych potwierdzeń - króla Zygmunta III Wazy z 20 grudnia 1590 r. oraz jego syna Władysława IV z 6 maja 1633 r. 
W dokumencie sformułowano przede wszystkim zasady funkcjonowania cechu - warunki wstępowania do niego, obowiązki członków oraz relacje między współbraćmi. Regulował on sprawy religijne i obyczajowe, a także przewidywał kary za przewinienia (oryginalny dokument z 1633 r. znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, jego wierną kopię prezentujemy w serockiej Izbie Pamięci).

W 2018 roku, dokładnie 451 lat po nadaniu przywilejów serockim flisakom, przygotowana została wystawa plenerowa im poświęcona. Powstała na podstawie (wykorzystano tekst i ilustracje), wydanej w 1967 r. przez Biuro Wydawnicze Ruch, książeczki pt. Flisacy, autorstwa Jadwigi Gorzechowskiej z ilustracjami Zofii i Andrzeja Darowskich. 

Bractwo flisackie z Ulanowa

Zaprzyjaźnione Ulanowskie Bractwo Flisackie powstało w 1991 roku, w celu kultywowania i rozwijania tradycji flisackich, z których w dawnych czasach Ulanów słynął. Położony nad ujściem Tanwi do Sanu przez długi czas był ważnym centrum handlu i transportu wodnego do Warszawy i Gdańska, nazywano go „Galicyjskim Gdańskiem, gdzie też i najwięcej galarów do spławiania zboża i innych ziemiopłodów się buduję”. 
W roku 1730, w Ulinie – bo tak dawniej nazywano podkarpacki Ulanów - powstało Bractwo św. Barbary, z którego wykształcił się Cech Retmański i Sternicki (1765 r.) Obok produktów rolnych ulanowscy flisacy transportowali na ogół drewno, jako surowiec nieobrobiony w postaci ogromnych wyciętych w Puszczy Sandomierskiej dębów, sosen, oraz jodeł. Te ostatnie wykorzystywano na maszty do statków morskich. Poza tym spławiano artykuły drewnopochodne, typu smoła, dziegieć, potaż, itp. Z kolei powracając do domu, przywozili różnego rodzaju towary, których nie można było dostać na miejscu, począwszy od różnokolorowych nici do wyszywania i zdobienia strojów, przez igły, chusty, korale itp. Zarobione na „pływance” pieniądze musiały rodzinie flisackiej wystarczyć na całoroczne utrzymanie.
Po długiej przerwie powróciło Bractwo Flisackie, które stoi na gruncie historycznych tradycji flisackich i promuje je w wersji rekreacyjno-turystycznej. Flis rozpoczął się 2 lipca 2017 roku, a jego celem było przebycie ponad 750-kilometrowej trasy w warunkach spartańskich, podobnych do tych sprzed wieków. 
W roku 2019, na przełomie stycznia i lutego, w serockim ratuszu prezentowaliśmy wystawę – Fotograficzny zapis flisu z Ulanowa do Gdańska, będącą relacją z flisu. Autorem zdjęć jest jeden z uczestników spływu – Andrzej Łada.

Flisacy w Serocku

Również w roku 2019 miało miejsce inne wydarzenie związane z flisakami – 5 sierpnia, do serockiego nabrzeża, przybili uczestnicy Flisu Obojga Narodów. Był to spływ zorganizowany dla upamiętnienia 450-lecia Unii Lubelskiej przez Polski Cech Flisaków, Szkutników i Sterników – stowarzyszenie kultywujące tradycje dawnych rzemiosł związanych z żeglugą rzeczną. 
Do Serocka Flisacy przypłynęli w godzinach popołudniowych. 5 powiązanych ze sobą drewnianych tafli, stojące na nich szałasy pokryte słomą – miejsce odpoczynku i snu załogi, gliniane palenisko obudowane drewnianymi palami z dymiącym kociołkiem flisackiej strawy, bosaki, siekiery i inne narzędzia wbite w drewniane bale – wzbudziły ogromne zainteresowanie mieszkańców i turystów. 
Wspólne rozmowy, zdjęcia, pieczenie kiełbasek i ziemniaków w ognisku, „wodniackie” piosenki śpiewane przez niezawodną grupę Miłośników Skubianki, czyli znany wszystkim SMS, stworzyły niecodzienną atmosferę nadnarwiańskiego wieczoru z flisakami.

Zapraszamy 19 czerwca

Serdecznie zapraszamy do wspólnej zabawy podczas wydarzenia Artystyczna Binduga, czyli flisacy, wianki, dłubanki i kwiat paproci! Już w najbliższą sobotę, w godz. 12.00 –22.00, na plaży miejskiej, czekać będzie wiele atrakcji, wśród nich warsztaty, konkursy, animacje i koncerty. Szczegóły na stronie organizatora – Centrum Kultury i Czytelnictwa w Serocku. 

32 lata od pierwszych w powojennej Polsce częściowo wolnych wyborów parlamentarnych

Granice mojej ojczyzny nigdy nie objęły rządów Polski Ludowej. Tym razem zaborca nie sprawował ich bezpośrednio, lecz przez samych Polaków. Nie każdy z nich był agentem, ale wszyscy byli wykonawcami woli wrogiej potęgi, która zniewoliła mój kraj, narzuciła mu siłą wasalny rząd i ustrój, który doprowadził Polskę do ruiny. (…) Dlatego 45 lat Polski Ludowej było dla mnie taką samą przerwą w ciągłości suwerenności Rzeczypospolitej, jaką były 123 lata zaborów.
Jan Nowak‑Jeziorański "Tygodnik Powszechny" 1992 r.

W 2021 roku mijają 32 lata od pierwszych w powojennej Polsce częściowo wolnych wyborów parlamentarnych. Odbyły się 4 czerwca 1989 roku, w efekcie porozumień wypracowanych podczas obrad Okrągłego Stołu - jednego z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski. 

Rok 1988

Na przełomie kwietnia i maja 1988 roku Polskę ogarnęła fala strajków. Strajkowała załoga MPK w Bydgoszczy, pracownicy Huty im. Lenina w Krakowie i Huty w Stalowej Woli. Obok postulatów ekonomicznych padały żądania przywrócenia do pracy wyrzuconych działaczy Solidarności, a także -  w strajkującej Stoczni Gdańskiej -  żądania polityczne.  Na niespotykaną od czasu stanu wojennego skalę odbywały się niezależne manifestacje m.in. w Bielsku Białej, Dąbrowie Górniczej, Gdańsku, Krakowie, Łodzi, Płocku, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. Mimo wezwań m.in. Episkopatu Polski do podjęcia dialogu ze społeczeństwem władze wybrały terror o czym świadczyła brutalna pacyfikacja strajkujących w Nowej Hucie przez oddziały ZOMO.
Nie powstrzymało to jednak głodu wolności. 

Niewypłacalność zadłużonego państwa, wciąż pogłębiające się trudności gospodarcze, prowadzące do zaostrzenia rygorów finansowych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy (zwłaszcza żądanie dławienia inflacji), reformy wprowadzane w ZSRR przez Sekretarza Generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaiła Gorbaczowa – pierestrojka, a przede wszystkim wycofanie doktryny Breżniewa z relacji z państwami satelickimi (były zdane na własne siły w rozwiązywaniu problemów społecznych i politycznych), wszystko to co raz bardziej bezwzględnie  popychało władze PRL do zmiany formuły rządzenia. Do tego kolejne strajki (sierpień ’88), szczególnie niepokojące nie tylko ze względu na ogromną skalę, lecz przede wszystkim udział młodego pokolenia robotników, które bezpośrednio nie doświadczyło represji po stanie wojennym oraz aktywność radykalnych środowisk młodzieżowych, skupionych m.in. wokół Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

W sierpniu 1988 r. strajkowała kopalnia Manifest Lipcowy w Jastrzębiu, 14 kopalń górnośląskich, Port w Szczecinie, Port Północny w Gdańsku, huta Stalowa Wola. Mimo zastraszania strajkujących fala protestów rozszerzała się z dnia na dzień. 
Po raz pierwszy propozycja zorganizowania tzw. okrągłego stołu padła w sierpniu 1988 roku w trakcie spotkania gen. Czesława Kiszczaka z Lechem Wałęsą. Ugaszenie strajków było warunkiem rozpoczęcia rozmów. Termin ustalony na październik nie został jednak dotrzymany – doszło do zmiany rządu, zamiast przystąpić do rozmów zdecydowano o likwidacji Stoczni Gdańskiej. Według słów Lecha Kaczyńskiego ta „Decyzja (…) miała osłabić autorytet Wałęsy, przeciąć okrągły stół (…), a przede wszystkim odwrócić sytuację polityczną w Polsce, która była sytuacją negocjacyjną”. Solidarność miała zostać obarczona odpowiedzialnością za niedoprowadzenie do Okrągłego Stołu i stracić poparcie społeczne a przede wszystkim – członkowie Solidarności mieli zostać skłóceni i podzieleni.
  
Dopiero na X Plenum KC PZPR w 1989 r., wobec groźby dymisji części członków Biura Politycznego, podjęto decyzję o ponownej legalizacji NSZZ Solidarność  i podjęciu rozmów z opozycją. 
Jeszcze w grudniu 1988 roku przy Lechu Wałęsie jako przewodniczącym NSZZ „Solidarność” powstał Komitet Obywatelski, a jego sekretarzem został Henryk Wujec. W ramach Komitetu utworzono 15 sekcji, które miały się zajmować rożnymi dziedzinami życia, w których starano się gromadzić materiały na potrzeby rozmów Okrągłego Stołu. Komitet liczył 135 osób. 

Obrady Okrągłego Stołu

Spotkanie „okrągłego stołu” rozpoczęło się 6 lutego 1989 r. o godzinie 14:23 w Pałacu Rady Ministrów przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Obradom przewodniczyli: Czesław Kiszczak i Lech Wałęsa. Przy Okrągłym Stole nie zasiedli przedstawiciele wszystkich środowisk opozycyjnych, zabrakło tych przeciwnych negocjacjom z władzami PRL.
Głównymi uczestnikami obrad byli:
Strona koalicyjno-rządowa: Czesław Kiszczak, Władysław Baka, Aleksander Kwaśniewski, Stanisław Ciosek, Janusz Reykowski, Kazimierz Cypryniak, Andrzej Gduła. Strona solidarnościowa: Jacek Kuroń Adam Michnik, Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, Andrzej Wielowieyski, Waldemar Kuczyński, Lech Kaczyński, Andrzej Stelmachowski, Zbigniew Bujak, Alojzy Pietrzyk.
Powołane zostały trzy zespoły robocze: do spraw gospodarki i polityki społecznej, do spraw pluralizmu związkowego oraz zespół reform. Szczegółowe kwestie miały rozpatrywać podzespoły.

Strona rządowa i opozycja, siadając do rozmów Okrągłego Stołu, miały zdecydowanie odmiennie zdefiniowane cele: dla PZPR miał on być kulminacją porozumienia, w ramach którego ograniczona liczba przedstawicieli „Solidarności” zostanie dokooptowana do elity władzy - zakładano, że z czasem będzie można tę reprezentację opozycji zneutralizować. Z kolei strona opozycyjna za cel podstawowy uznała - podobnie jak podczas strajków w sierpniu 1980 r. - legalizację „Solidarności” za gwarancję sprawowanie społecznej kontroli nad realizacją podpisanych porozumień. To miał być impuls dla głębokich przemian ustrojowych, wskazanie głównych kierunków reform. Okrągły Stół miał - zdaniem jego uczestników – przygotować drogę do demokratyzacji życia społecznego i politycznego, odzyskania podmiotowości obywateli oraz budowy państwa prawnego. Konieczne było zatem stworzenie przestrzeni dla budowy społeczeństwa obywatelskiego i aktywności Polaków. Zakładano, że rozmowy z władzami PRL przyczynią się do zniesienia nomenklatury, ograniczenia i złamania monopolu władzy jednej partii oraz jej likwidacji w przyszłości, a także doprowadzą do uzyskania przez niezależne dziennikarstwo dostępu do mediów i odblokowania kanałów informacyjnych w relacjach ze społeczeństwem.
Pokłosie Okrągłego Stołu. Przeszłość dla Przyszłości, Prof. dr hab. Zbigniew Woźniak

Rozmowy trwały dwa miesiące, co niecierpliwiło społeczeństwo oraz wywoływało wątpliwości co do możliwości osiągnięcia porozumienia. Na ulicach odbywały się liczne protesty grup, które odrzucały możliwość rozmów z władzami. 
Obrady Okrągłego Stołu zakończyły się 5 kwietnia 1989 roku, najważniejsze stało się porozumienie polityczne zakładające legalizację i ponowną rejestrację "Solidarności" oraz kontrakt przedwyborczy - uzgodniono zasady dotyczące wyborów. Obsada 65% miejsc w Sejmie zagwarantowana została rządzącym (299 miejsc), pozostałe mandaty poselskie (161) oraz wszystkie mandaty senatorskie (100) w nowo utworzonym Senacie obsadzone miały zostać zgodnie z wynikami demokratycznych wyborów. 
7 kwietnia Sejm uchwalił „Ustawę o zmianie Konstytucji PRL", która zawierała m. in zapisy o wprowadzaniu urzędu Prezydenta, Senatu oraz ordynacji wyborczej do obu izb. 13 kwietnia Rada Państwa ustaliła terminy wyborów na 4 i 18 czerwca.  17 kwietnia Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ "Solidarność". 

Wybory kontraktowe 1989 r. 

(…) Komitet Obywatelski do kampanii wyborczej podszedł bardzo poważnie, strategia polegała głównie na działaczach związkowych oraz inteligencji katolickiej w terenie. Zakładali oni regionalne oddziały Komitetów Obywatelskich, starając się utworzyć oddolny, społeczny ruch popierający „Solidarność”. Wyznaczonych zostało dokładnie tylu kandydatów, ile było miejsc - by uniknąć podzielenia elektoratu.
Kampania wyborcza miała być obliczona na maksymalne zbliżenie do obywateli. W zebraniach i spotkaniach wyborczych uczestniczyli aktorzy i artyści, poza informacją i agitacją oferując wyborcom rozrywkę. Przygotowywano specjalne „ściągi”, mające wskazać jak głosować (duża część obywateli PRL przyzwyczajona była do mechanicznego wrzucania kartki do urny). Promocja kandydatów za pomocą plakatów i ulotek dopełniała obrazu kampanii.
Jedyną słabością kampanii KO „S” było ograniczenie dostępu do środków masowego przekazu. Opozycja miała prawo do jednej godzinnej audycji w radiu i jednej półgodzinnej w telewizji. Pierwszy raz doszło do emisji 9 maja – programy były jednak cenzurowane lub zawieszano ich emisję. Paradoksalnie, szkodziło to raczej reputacji koalicji PZPR niż „Solidarności”.
O wiele lepiej wyglądała prasa opozycji. Wznowiono wydawanie „Tygodnika Solidarność”, uzyskano też poparcie redakcji „Tygodnika Powszechnego”. Ósmego maja ukazał się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”, która odegrała ogromną rolę dla propagandy opozycyjnej. Lech Wałęsa mianował redaktorem naczelnym Adama Michnika, który w niezwykłym tempie rozbudował pismo do roli najsilniejszego dziennika na krajowym rynku. Udało się w ten sposób przełamać monopol informacyjny PZPR, a z czasem zepchnąć ją do defensywy.
PZPR, wciąż dysponując Służbą Bezpieczeństwa, dopuszczała się dodatkowo „brudnych” chwytów. Zrywano plakaty, usiłowano zastraszyć kandydatów opozycji. Usiłowano dezinformować społeczeństwo za pomocą oszczerczych plakatów, które fałszywie przypisywano KO Solidarność. (…)
Czerwiec 1989 – przebieg i skutki wyborów 4 czerwca 1989 roku, Ziemowit Karłowicz

Wybory zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem opozycji solidarnościowej zorganizowanej wokół Komitetu Obywatelskiego, którego kandydaci zdobyli wszystkie mandaty poselskie przeznaczone dla bezpartyjnych, a także objęli 99 miejsc w Senacie. Obóz PRL-owski poniósł nie tylko porażkę lecz wręcz klęskę, gdyż przegrali niemal wszyscy kandydaci z tzw. listy krajowej, obejmującej większość przywódców reżimu. Klęska koalicji PZPR była całkowita – na kandydatów KO „S” głosowano w wojsku, w milicji, nawet w okręgach wyborczych obsadzonych przez partyjną nomenklaturę.

Wybory czerwcowe znacząco przyspieszyły zmiany polityczne i ustrojowe w kraju. Polska stała się pierwszym państwem bloku wschodniego, w którym przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali realny wpływ na sprawowanie władzy.
Po wyborach, kiedy kształtowały się kluby poselskie, opozycyjni posłowie utworzyli Obywatelski Klub Parlamentarny, który liczył 260 osób. Jego przewodniczącym został Bronisław Geremek. 4 lipca 1989 roku odbyło się inauguracyjne posiedzenie sejmu i senatu. Marszałkiem nowo wybranego sejmu został Mikołaj Kozakiewicz, a senatu Andrzej Stelmachowski.
Wcześniej, podczas rozmów na temat obsadzenia urzędu prezydenta ustalono, że obejmie go Wojciech Jaruzelski.  Jaruzelski powierzył misję tworzenia rządu gen. Kiszczakowi, któremu nie udało się tego dokonać. OKP zawarł porozumienie z dotychczasowymi przybudówkami PZPR. W efekcie - 24 sierpnia 1989 roku nowym premierem został Tadeusz Mazowiecki
Najważniejszym zadaniem, które stało przed rządem było zreformowanie gospodarki. Realizacji programu gospodarczego podjął się Leszek Balcerowicz. 

Na przełomie lat 89/90 sytuacja gospodarcza Polski była tragiczna. Panowała rozpędzająca się od kilku miesięcy hiperinflacja, która w ujęciu rocznym wyniosła +639,6%, zadłużenie zagraniczne wynosiło 42,3 mld USD (64,8% PKB według GUS), sklepy świeciły pustkami, a czarny rynek pełen towarów pierwszej potrzeby powoli przestawał akceptować krajową walutę, w dewizach upatrując stabilności. Polsce groziła totalna zapaść gospodarcza, która mogła nastąpić w pierwszych miesiącach a nawet tygodniach nowego roku. 27 i 28 grudnia sejm przyjął pakiet dziesięciu ustaw podpisanych w Sylwestra przez prezydenta.
https://www.pb.pl/terapia-szokowa-leszka-balcerowicza-816912

Nastąpiły także wyraźne zmiany w polskiej polityce zagranicznej. Polska zaczęła dążyć do integracji politycznej i militarnej z Zachodem. 
29 grudnia 1989 uchwalone zostały zmiany w konstytucji. Przede wszystkim przywrócono państwu miano Rzeczpospolitej Polskiej. Szersze uprawnienia uzyskał samorząd terytorialny. Wprowadzono pluralizm polityczny.  9 lutego 1990 roku przywrócono godło państwowe z czasów II RP – orła w koronie. 
W styczniu 1990 roku rozwiązano PZPR. W dniach 27–30 stycznia w Sali Kongresowej w Warszawie odbył się ostatni zjazd PZPR. 20 maja 1990 roku odbyły się pierwsze całkowicie wolne i demokratyczne wybory samorządowe, a 27 października 1991 roku odbyły się pierwsze całkowicie wolne wybory do sejmu. 

Źródła:
Polemiki wokół najnowszej historii Polski. Materiały źródłowe, red. Anna Magierska, Anna Szustek, Warszawa 1994.
Historia 1945-1990, Anna Radziwiłł, Wojciech Roszkowski, Wydawnictwo Szkolne PWN, 1997.
Pokłosie Okrągłego Stołu. Przeszłość dla Przyszłości, Prof. dr hab. Zbigniew Woźniak, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 71, 2009, z. 2, s. 349-379
https://www.intro.media/artykuly/30-lat-okraglego-stolu-czesc-i-geneza-i-przebieg-wydarzen dostęp 29.05.2019 r.
https://epodreczniki.pl/a/transformacja-gospodarcza-i-ustrojowa-poczatki-iii-rp/DjFjr3TZK dostęp 29.05.2019 r.
https://www.pb.pl/terapia-szokowa-leszka-balcerowicza-816912, dostęp 30.05.2019 r.
Radykalizm czasu przełomu czyli spór o Okrągły Stół w latach 1988–1989, Bartosz Kaliski Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały XIV/2016
Biuletyn IPN nr 4 (39) kwiecień 2004

190. rocznica bitwy pod Ostrołęką

190 lat temu, w maju 1831 r., w Serocku i okolicach zgromadziło się 40 tysięcy polskich żołnierzy, którzy pomaszerowali pod Ostrołękę na wielką bitwę powstania listopadowego. Bitwa nie przesądziła losów powstania, ale przyniosła duże straty ludzkie i moralne. Zwycięstwo w wyprawie na rosyjskie gwardie było w zasięgu ręki ale błędne dowodzenie doprowadziło do katastrofy.

Plany Prądzyńskiego
Rosyjski korpus interwencyjny, mający stłumić powstanie, które wybuchło 29 listopada 1830 r., wkroczył do Królestwa Polskiego w lutym 1831 r. Początkowo sukcesy odnosiła strona polska, ale przyszedł czas zawahania i zaniechania działań ofensywnych. W kwietniu 1831 r. powrócono do pomysłu gen. Ignacego Prądzyńskiego, który dotyczył wyprzedzającego zaatakowania Rosjan - tzw. „wyprawy na gwardie”. Plan przewidywał przejście dwóch kolumn sił polskich przez Serock (po wybudowanym moście), postój w Popowie Kościelnym i marsz w kierunku Wyszkowa, Brańszczyka oraz Ostrowi Mazowieckiej. Następnie miały być zajęte Zambrów, Ostrołęka i Łomża. 
Na początku maja 1831 r. Polacy próbowali ustalić położenie sił rosyjskich, jednocześnie reorganizowali własne siły. Gen. Jan Skrzynecki, dyktator powstania, początkowo sceptyczny wobec planów Prądzyńskiego, zaczął przychylać się do proponowanej wyprawy przez widły Narwi i Bugu na rosyjskie gwardie.

Serock – miejsce koncentracji
Serock, była napoleońska twierdza, w planach tej wyprawy miał być punktem centralnym. Miasto zajęły oddziały gen. Antoniego Jankowskiego przeznaczone do zabezpieczenia planowanego miejsca koncentracji sił polskich. Wojskowi inżynierowie z Modlina postawili most w Serocku zabezpieczony szańcem i naprawili most w Zegrzu uszkodzony w lutym 1831 r.
12 maja 1831 r. oddziały polskie ruszyły w kierunku Serocka, gdzie zgromadziły się dwa dni później. W tym czasie gen. Jankowski znajdował się w okolicach Woli Mystkowskiej skąd raportował o czołówkach rosyjskich znajdujących się dalej na wschodzie – w okolicach Porządzia, Broku i Brańszczyka.
14 maja, na obszarze między Zegrzem a Serockiem, zebrało się ponad 40 tys. polskich żołnierzy (4 dywizje piechoty, 14 pułków jazdy i 96 dział). Armia została podzielona na trzy kolumny i wyruszyła następnego dnia. Grupa gen. Tomasza Łubieńskiego (prawe skrzydło sił polskich) ruszyła jako pierwsza, przeszła przez most w Serocku i pomaszerowała wzdłuż Bugu przez Wyszków do Broku. Druga grupa pod dowództwem gen. Jana Skrzyneckiego poszła w kierunku na Pniewo, Porządzie, Przetycz, a trzecia, dowodzona przez gen. Henryka Dembińskiego (lewe skrzydło), ruszyła na Pułtusk, Różan.

Nieudana wyprawa
16 maja 1831 r. cała polska armia znajdowała się na linii Pułtusk – Wyszków - Nur. Trzy dni później pojawiła się pierwsza okazja do zaatakowania gwardii, ale tego zaniechano, co okazało się błędem i umożliwiło rosyjskiemu dowódcy Dybiczowi wycofanie swoich sił. Skrzynecki, który dotarł niepotrzebnie aż do Tykocina, 22 maja kazał wszystkim zawrócić pod Ostrołękę. 25 maja pod miastem stawiły się wszystkie trzy części polskiej armii. Nazajutrz rozegrała się bitwa zakończona klęską Polaków.
Po przegranej, jeszcze w nocy z 26 na 27 maja, oddziały polskie wycofały się w nieładzie drogą w kierunku Różana. W mieście tym udało się zaprowadzić porządek w szeregach. Przez Pułtusk, Serock i Zegrze żołnierze doszli do Nieporętu, gdzie stanęli 28 maja. Następnego dnia siły polskie były już na Pradze. W trzy dni pokonały ponad sto kilometrów. Nieprzyjaciel początkowo nie prowadził pościgu, co było osobistą decyzją Dybicza. Nakłaniany, zdecydował się na wysłanie oddziałów za Polakami, ale było to o pół dnia spóźnione.

• autor: dr Mirosław Pakuła

Premiera filmu Twierdza napoleońska w Serocku

15 maja, o godzinie 15.00, w ramach cyklu Spotkania z Historią, na kanale Izby na YouTube oraz na Facebookowej stronie Izby, premierowo zaprezentowany zostanie film „Twierdza napoleońska w Serocku”. 
W filmie przedstawione zostały, najciekawsze i najlepiej zachowane pozostałości twierdzy, która w latach 1806-1811 budowana była na terenie Serocka, a także okoliczności jej powstania. Prezentowane w filmie ujęcia z lotu ptaka z pewnością zachwycą niejednego widza!
Serdecznie zapraszamy do oglądania.

I przypominamy – Izba Pamięci jest otwarta dla zwiedzających!
Od początku maja działa w trybie letnim, a to oznacza, że otwarta jest pięć dni w tygodniu.
Zapraszamy w środy i czwartki w godzinach 10.00 – 15.00 oraz w piątki, soboty i niedziele w godzinach 11.30 – 17.30, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy.
Do zobaczenia! 

Zapraszamy na spacer Śladami Twierdzy Napoleońskiej

W ramach tegorocznej Nocy Muzeów, Izba Pamięci i Tradycji Rybackich w Serocku zaprasza na spacer z przewodnikiem – śladami twierdzy napoleońskiej. Dr Mirosław Pakuła pokaże najciekawsze i najlepiej zachowane pozostałości twierdzy, która w latach 1806-1811 budowana była na terenie Serocka.

Udział w wydarzeniu jest bezpłatny, ze względów organizacyjnych prosimy jednak o zapisywanie się telefonicznie. Dzieci i młodzież do 16. roku życia zapraszamy z dorosłym opiekunem. Numer pod który należy dzwonić: 22 768 32 95 (Izba Pamięci, w godzinach otwarcia). 
Proponujemy cztery terminy:

• 15 maja (sobota) godz. 12.00 i 15.00
• 16 maja (niedziela) godz. 9.00 i 12.00

Proponowana wycieczka wpisuje się w działania prowadzone przez Izbę, których celem jest przypomnienie postaci francuskiego Cesarza, w przypadającą w 2021 roku 200. rocznicą jego śmierci, a przede wszystkim przypomnienie związku Napoleona z naszym miastem.

W tym celu przygotowana została również wystawa plenerowa, którą oglądać można na rynku, tuż obok ratusza.
W syntetyczny sposób przedstawiona została postać i losy Bonapartego, wpływ jego polityki na losy narodu polskiego, ale przede wszystkim plany i decyzje dotyczące budowy twierdzy na terenie Serocka i jego przekształcenia w miasto garnizonowe. Wystawa jest ponadto świetnym wprowadzeniem w czasy Napoleona zachęcamy więc wszystkich do czytania i oglądania, również tych z Państwa którzy nie będą mogli wziąć udziału w wycieczce.
Ale wycieczka i wystawa to nie koniec majowych propozycji Izby Pamięci.
15 maja, o godzinie 15.00, w ramach Spotkań z Historią, na kanale Izby na YouTube oraz na Facebookowej stronie Izby, premierowo zaprezentowany zostanie film Twierdza napoleońska w Serocku, który przypomni historię jej powstania. Serdecznie zachęcamy wszystkich do oglądania, również tych z Państwa, którzy wezmą udział w spacerze śladami twierdzy napoleońskiej, prezentowane w filmie ujęcia z lotu ptaka będą świetnym uzupełnieniem wycieczki!

I jeszcze dla przypomnienia – Izba Pamięci jest znów otwarta dla zwiedzających!
Od początku maja działa w trybie letnim, a to oznacza, że otwarta jest pięć dni w tygodniu.
Zapraszamy w środy i czwartki w godzinach 10.00 – 15.00 oraz w piątki, soboty i niedziele w godzinach 11.30 – 17.30, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy.
Do zobaczenia!  

200. rocznica śmierci Cesarza Napoleona

Napoleon Bonaparte (Napoleone di Buonaparte) urodził się w Ajaccio na Korsyce 15 sierpnia 1769 roku w szlacheckiej rodzinie o włoskich korzeniach. Jego matką była Letycja (Laetitzia) Maria z domu Ramolino a ojcem prawnik Karol (Carlo) Maria Bonaparte.

W 1793 roku, mając zaledwie 24 lata, został generałem brygady. W latach 1796-1797 dowodził z wielkimi sukcesami wojskami francuskimi we Włoszech a następnie, z gorszym skutkiem, w Egipcie.

Po powrocie do kraju w 1799 roku, wykorzystując katastrofalny autorytet dyrektoriatu rządzącego wówczas we Francji, 9 i 10 listopada przeprowadził wojskowy zamach stanu i przejął władzę. Wkrótce rozprawił się z opozycją i wprowadził szereg reform usprawniających działanie państwa. W 1802 roku narzucił nową konstytucję. Jego wielkim sukcesem był Kodeks Cywilny (Code Civil) z 1804 roku  zawierający nowoczesne regulacje prawne.

18 maja 1804 roku Bonaparte został ogłoszony przez senat cesarzem Francuzów.

Okres dyktatury cesarza Napoleona Bonaparte był naznaczony wojnami.

Zgubna dla cesarza okazała się wyprawa na Rosję w 1812 roku. Licząc na szybkie zwycięstwo wysłał tam potężną 600-tysięczną Wielką Armię ale nie zdołał rozbić przeciwnika, mimo opanowania Moskwy. Zagłada Wielkiej Armii w odwrocie spod Moskwy ożywiła koalicję antyfrancuską (Wielka Brytania, Rosja, Szwecja, Prusy), do której latem 1813 roku przyłączyła się Austria. Klęska pod Lipskiem (16–19 października 1813 roku) przesądziła los Napoleona. Co prawda bronił się on jeszcze we Francji w 1814 roku ale zmuszono go do abdykacji i nakazano udać się na wyspę Elbę na Morzu Śródziemnym.

Na wiosnę 1815 roku Bonaparte wrócił, zebrał wojska i stoczył 18 czerwca ostatnią, przegraną bitwę pod Waterloo w Belgii.

22 czerwca 1815 roku Bonaparte abdykował powtórnie i oddał się w ręce Anglików. Jako jeniec wojenny trafił na brytyjską Wyspę Świętej Heleny na Atlantyku położoną u wybrzeży Afryki.Na zesłaniu przebywał sześć lat, otoczony niewielką grupką przyjaciół, którym dyktował swoje wspomnienia. Kilka spisków mających doprowadzić do uwolnienia cesarza nie doszło do skutku. Z czasem odcięto go od świata - cenzurowano korespondencję i ograniczono wizyty gości. Bonaparte wiódł żywot samotnika. Zmarł 5 maja 1821 roku o godzinie 17.49, w wieku 51 lat. W 1840 roku szczątki, zgodnie z przedśmiertnym życzeniem cesarza, przewieziono do Paryża i złożono w sarkofagu w Kościele Inwalidów.

Sprawa polska

W 1797 roku generał Jan Henryk Dąbrowski otrzymał, po rozmowach z rządem francuskim i dzięki poparciu Bonapartego, pozwolenie na tworzenie Legionów Polskich, mających walczyć we Włoszech przeciwko Austrii. Po klęsce Austrii większość legionistów wcielono do armii francuskiej. Brali oni później udział między innymi w tłumieniu buntu niewolników na Haiti.

Po pokonaniu Prus w 1806 roku, Napoleon utworzył rok później Księstwo Warszawskie. Formalnie niepodległe, było zależne od cesarza Bonapartego, który uzgodnił jego powstanie z carem Aleksandrem I w porozumieniu z Tylży. 22 lipca 1807 roku w Dreźnie Napoleon Bonaparte osobiście nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję. Organem władzy została Komisja Rządząca ale rzeczywistą władzę sprawował rezydent francuski. Wojskami Księstwa dowodził książę Józef Poniatowski. W okresie swojego istnienia Księstwo prowadziło samodzielną zwycięską wojnę z Austrią (1809).

W 1810 roku stało się jasne, że Księstwo Warszawskie nie będzie zaczątkiem niepodległego państwa polskiego. Zdecydowały o tym ustalenia francusko-rosyjskie.

W 1812 roku z terenów polskich wyruszyła wyprawa Napoleona na Rosję w której brało udział 100 tysięcy polskich żołnierzy. Po klęsce Wielkiej Armii wojska rosyjskie zajęły teren Księstwa Warszawskiego co oznaczało koniec jego istnienia. Formalna likwidacja i podział nastąpił po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku.

Budowa twierdzy w Serocku

Pomysł budowy twierdz na Pradze, w Modlinie i Serocku cesarz Napoleon Bonaparte przedstawił 14 grudnia 1806 roku w liście do gen. François de Chasseloup-Laubat, szefa inżynierii armii francuskiej. Prace w Serocku rozpoczęto na przełomie lat 1806 i 1807. W pierwotnym zamyśle twierdza serocka miała mieć trzy bastiony i umocnione przedmościa na Cuplu i w Arciechowie. W kolejnym projekcie zwiększono liczbę bastionów do pięciu i dodano kolejne przedmoście – w Łasze. Twierdza miała mieć wymiary 950 x 600 metrów  i powierzchnię ok. 57 hektarów. W drugiej połowie kwietnia 1807 roku ukończono trzy przedmościa po drugiej stronie Narwi. W lipcu zarys twierdzy był już widoczny ale tylko prace nad dwoma bastionami były zaawansowane.
W maju i czerwcu 1807 roku na przedpolach budowanej twierdzy rozegrały się walki z Rosjanami. 9 maja Francuzi, Bawarczycy i Polacy odrzucili silny oddział rosyjski atakujący przedmoście na Cuplu. 13 czerwca te same oddziały uderzyły na Rosjan w rejonie Nowej Wsi, Zatorów i Popowa.
Po podpisaniu pokoju w Tylży w lipcu 1807 roku przez Francję, Rosję i Prusy zagrożenie rosyjskie zmniejszyło się i Francuzi opuścili Mazowsze. Prace nad twierdzą serocką prowadzili już tylko Polacy. W czasie wojny Księstwa Warszawskiego z Austrią w 1809 roku twierdza była bazą wypadową dla oddziałów polskich.

W latach 1809 – 1811 twierdza w Serocku była rozbudowywana. Autorem pomysłu rozbudowy był francuski marszałek Louis Davout. Zamierzano zwiększyć obszar fortyfikacji w kierunku północnym i zachodnim oraz dodać dwa bastiony i trzy raweliny przy wjazdach do twierdzy. Powierzchnia fortyfikacji miała zwiększyć do 78 hektarów, długość do 1420 metrów, a szerokość do 750 metrów. 
Zaplanowane prace w dużej części wykonano (roboty ziemne), ale nie ukończono przewidywanego przekształcenia Serocka w miasto garnizonowe. 
W marcu 1811 roku było już jasne, że kolejna wojna Francji z Rosją jest tylko kwestią czasu. Trójkąt twierdz Modlin-Praga-Serock miał być bazą do działań ofensywnych Wielkiej Armii. Napoleon polecił rozbudować Modlin nadając Serockowi i Pradze znaczenie drugoplanowe. Z tej przyczyny prace w Serocku przerwano w kwietniu 1811 roku. 
Po klęsce Napoleona w Rosji przez Mazowsze przeciągały resztki Wielkiej Armii. W Serocku urządzono szpital dla chorych i rannych. 10 grudnia 1812 roku w Serocku krótko, przejazdem, przebywał cesarz Bonaparte, który zwiedził twierdzę. 
Po upadku Napoleona twierdza serocka straciła znaczenie militarne. Odzyskała je na chwilę w czasie powstania listopadowego, gdy w maju 1831 r. była bazą dla wojsk polskich przed bitwą pod Ostrołęką.
W kolejnych latach popadała w zapomnienie a ślady po niej zacierały się.

230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

3 maja 1791 roku w Rzeczypospolitej uchwalona została Ustawa Rządowa – powszechnie nazywana Konstytucją 3 Maja. W momencie ogłoszenia jest pierwszym w Europie i drugim na świecie, po Konstytucji Stanów Zjednoczonych, dokumentem stanowiącym podstawy całego ustroju państwa.

Uchwalenie Konstytucji podczas Sejmu Czteroletniego poprzedziły dwa lata debat i dyskusji, wynikiem których była nowa wizja państwa, choć sam dokument powstawał w sekrecie, poza sejmem i bez jego wiedzy.

Ustawa Rządowa wprowadziła trójpodział władzy, monarchię dziedziczną, opiekę prawną nad chłopami - łagodząc nadużycia pańszczyzny, częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty oraz znosiła liberum veto. A co również jest ważne – stała się symbolem odzyskanej suwerenności.

Konstytucja 3 Maja była wyjątkowa z wielu powodów - nie kopiowała obcych wzorów, lecz była wzorem dla innych, powstała w wyniku politycznego konsensusu pomiędzy królem, a opozycją, którzy postawili dobro kraju nad własne interesy. Była odzwierciedleniem oświeceniowego przekonania o możliwości reformowania kraju za pomocą przepisów prawa. Była rewolucyjna, bo zmieniała ustrój państwa, a jednak bezkrwawa – uchwalona we wrześniu 1791 roku Konstytucja Francuska była następstwem brutalnej rewolucji. I wreszcie ponadczasowa, przedstawiła uniwersalne wartości, które odnajdziemy w kolejnych wersjach konstytucji naszego, a także innych demokratycznych krajów.  

W praktyce Konstytucja 3 Maja przestała obowiązywać w momencie przystąpienia króla do konfederacji targowickiej, po ponad 14 miesiącach obowiązywania, z kolei 23 listopada 1793 roku Sejm grodzieński uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione przez niego akty prawne. Konstytucja przestała obowiązywać w sensie prawnym, nie straciła jednak symbolicznego znaczenia. Mimo rozbiorów pamięć o niej pomagała kolejnym pokoleniom podsycać dążenia do niepodległości.

W związku z 230. rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 Maja Izba Pamięci i Tradycji Rybackich przygotowała okolicznościową wystawę plenerową, zatytułowaną "Rewolucja 3 Maja".  Można ją oglądać przy Centrum Kultury i Czytelnictwa, na ulicy Pułtuskiej.   

Nowe wystawy plenerowe w Serocku

Na terenie miasta ustawione zostały dwie nowe wystawy plenerowe. 

Przy wejściu do Centrum Kultury i Czytelnictwa - na ulicy Pułtuskiej, prezentujemy okolicznościową wystawę poświęconą uchwaleniu Konstytucji 3 Maja, w 230. rocznicę tego wydarzenia. 

Z kolei na Rynku, przy Ratuszu Miejskim ustawiona została wystawa, dotycząca postaci Napoleona Bonapartego i jego związku z Serockiem, w 200. rocznicę śmierci Cesarza. 

Serdecznie zapraszamy i zachęcamy do oglądania.

23 kwietnia Święto Patrona Serocka

23 kwietnia 2021 roku przypada 1024. rocznica męczeńskiej śmierci świętego Wojciecha, patrona Serocka. 

Relikwie św. Wojciecha znajdują się w serockim kościele parafialnym. Sprowadzone zostały 1 kwietnia 2006 roku. W pielgrzymce do Gniezna wzięła udział ponad stuosobowa grupa przedstawicieli Miasta i Gminy Serock. Po uroczystej Mszy świętej celebrowanej przez księdza kanonika Jana Kasprowicza – proboszcza i kustosza Katedry Gnieźnieńskiej oraz księdza prałata Jana Kasińskiego – ówczesnego proboszcza parafii pw. św. Anny w Serocku, relikwie przewieziono do serockiej świątyni. Co roku uroczysta Eucharystia, podczas której wystawione zostają relikwie patrona, inauguruje gminne Wojciechowe Świętowanie.

Jak wskazuje dr Radosław Lolo: „Trudno dziś jednoznacznie określić dokładnie, od kiedy Serock wiązać należy z kultem św. Wojciecha (…). Według badań ks. Tadeusza Żebrowskiego w wielu miastach północnego Mazowsza już wówczas (początek XV w. - red) rozpowszechnione było przekonanie, że św. Wojciech podążał na swoją misję do Prus właśnie szlakiem prowadzącym przez północne Mazowsze. Musiał więc nawiedzić i zatrzymać się w tutejszych ośrodkach grodowych. To spowodowało, że właśnie w XIV i początkach XV wieku wiele miast w tym rejonie przyjmowało św. Wojciecha jako swego patrona. (…). W roku 1618 serocki kościół farny zmienił wezwanie na obecne, czyli Zwiastowania NMP (…). Zawirowania polityczne w XIX i XX wieku sprawiły z kolei, że św. Wojciech przestał być oficjalnym patronem miasta. Powrócił on w tej funkcji dzięki uchwale samorządu w 1995 roku. W swym obecnym oficjalnym heraldycznym wizerunku jego postać nawiązuje do najstarszych przedstawień znanych ze sfragistyki miejskiej”.

W roku 2015 Rada Miejska podjęła uchwałę o formalnym ustanowieniu św. Wojciecha patronem Miasta i Gminy Serock. 30 kwietnia 2017 roku, podczas uroczystej mszy św. Celebrowanej przez Biskupa diecezji płockiej Piotra Liberę przekazany został mieszkańcom Serocka dekret papieski potwierdzający patronat św. Wojciecha nad miastem. Dekret znajduje się w Izbie Pamięci i Tradycji Rybackich, gdzie udostępniony jest zwiedzającym.

Święto Chrztu Polski

14 kwietnia obchodzimy Święto Chrztu Polski ustanowione przez Sejm 22 lutego 2019 r. Źródła historyczne podają różne terminy chrztu księcia Mieszka I i jego najbliższego otoczenia. Było to prawdopodobnie w Wielką Sobotę w roku 965, 966 lub 967.

Miejsce chrztu nie jest znane. Historycy wskazują Pragę, Ratyzbonę, Poznań lub Ostrów Lednicki k. Gniezna. To ostatnie miejsce jest podawane ostatnio najczęściej. Na wyspie tej istniał gród z kaplicą, której mury częściowo się zachowały. Na poziomie posadzki kaplicy umieszczone były dwa baseny służące do liturgii chrzcielnej, które zostały odkryte w 1988 i 1989 r. Jeśli chrzest odbył się w kaplicy na Ostrowie Lednickim, to być może ceremonię poprowadził Jordan, kapelan Dobrawy, żony Mieszka, przyszły pierwszy biskup Polski.

Chrzest Polski był wynikiem sojuszu zawartego przez księcia Polan z chrześcijańskim dworem czeskim, porozumienia, które zostało przypieczętowane małżeństwem Mieszka z córką Bolesława I, Dobrawą. Mieszko, przyjmując chrzest, rozbił sojusz czesko-wielecki. W ten sposób nie tylko uchronił państwo Polan od zagrożenia ale też wszedł w bliskie stosunki z cesarstwem. Z kolei utworzenie hierarchii kościelnej ułatwiło administrowanie krajem. Struktury i dostojników Kościoła można było wykorzystać do zadań państwowych. Przez chrzest i proces chrystianizacji Polska na trwałe związała się z zachodnim kręgiem kultury europejskiej.

Kłamstwa katyńskie

13 kwietnia 1943 r. Niemcy podali przez Radio Berlin informację o odkryciu masowych grobów polskich oficerów obarczając winą za ich śmierć Rosjan. Spotkało się to z odpowiedzią strony sowieckiej, która z kolei przypisała winę Niemcom. Przez kilkadziesiąt lat Rosjanie kłamali i dopiero w 1990 r. oficjalnie przyznali, że zbrodni dokonało ich NKWD na wiosnę 1940 r. Mimo to strona rosyjska do dzisiaj twierdzi, że nie była to zbrodnia wojenna.

Kłamstwo pierwsze –  oni uciekli do Mandżurii

Polsko-sowieckie porozumienie, tzw. układ Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 r., zawierało ustalenie dotyczące uwolnienia obywateli polskich pozbawionych wolności przez Rosjan. 12 sierpnia 1941 r. Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło decyzję nakazującą zwolnienie więzionych żołnierzy polskich. Wkrótce okazało się, że bardzo wielu oficerów nie można odnaleźć. Polacy interweniowali u ludowego komisarza spraw zagranicznych Związku Sowieckiego Andrieja Wyszyńskiego w sprawie wszczęcia poszukiwań polskich jeńców wojennych. Obok działań o charakterze dyplomatycznym, władze polskie podjęły działania wywiadowcze. W ich wyniku nie odnaleziono jednak żadnego z jeńców ani w domach, ani w niemieckich oflagach. Premier Władysław Sikorski w czasie wizyty na Kremlu 3 grudnia 1941 r., w obecności gen. Władysława Andersa i komisarza Wiaczesława Mołotowa, usłyszał od Józefa Stalina, że polscy oficerowie "uciekli do Mandżurii".

Kłamstwo drugie – zrobiły to zbiry faszystowskie

Informację o odkryciu masowych grobów w Katyniu Niemcy podali 13 kwietnia 1943 r. Już dwa dni później Rosjanie ogłosili, że polscy jeńcy wpadli w ręce niemieckie latem 1941 r., po wycofaniu się wojsk sowieckich z rejonu Smoleńska. Ich komunikat stwierdzał, że: "Niemieckie zbiry faszystowskie nie cofają się w tej swojej potwornej bredni przed najbardziej łajdackim i podłym kłamstwem, za pomocą którego usiłują ukryć niesłychane zbrodnie, popełnione, jak to teraz widać jasno, przez nich samych".

Po zajęciu Smoleńska we wrześniu 1943 r. przez wojska rosyjskie, władze sowieckie powołały specjalną komisję do przeprowadzenia dochodzenia w sprawie Katynia. 24 stycznia 1944 r., po ekshumacji spreparowanych ciał polskich oficerów, komisja Nikołaja Burdenki. ogłosiła, że zbrodni na Polakach dokonali Niemcy w 1941 r.

Kłamstwo trzecie – to przestępstwo pospolite

Po wojnie propaganda sowiecka i peerelowska nadal twierdziły, że sprawcami zbrodni katyńskiej byli hitlerowcy. W 1983 r. w Katyniu sowieci wznieśli pomnik z napisem informującym, że zbrodni dokonali hitlerowcy w 1941 r. Podobny napis umieszczono na pomniku wystawionym przez władze PRL na Powązkach w 1985 r.

Związek Sowiecki przyznał się do zbrodni dopiero 13 kwietnia 1990 r. Pomimo upływu lat strona rosyjska nadal uważa tę zbrodnię wojenną za przestępstwo pospolite. Nadal nie wyjaśniono wielu okoliczności mordu, nadal nie znamy dokładnej liczby rozstrzelanych oraz dat śmierci i wszystkich miejsc pochówku osób straconych.

Wśród ofiar zbrodni znalazły się osoby urodzone, pracujące, służące lub w inny sposób związane z ziemią serocką: Kazimierz Andrzejczak, Ryszard Bock, Mieczysław Głowacki, Chaim Inwentarz, Marian Janicki, Ryszard Michalski, Witold Piasecki, Tadeusz Pierczyński, Kazimierz Pilch, Bronisław Rybiński, Stanisław Szpot, Jan Uniewicz, Ryszard Urbański i Czesław Wardziński.

Fotografie pochodzą ze zbiorów PCK i NAC.

• autor: Mirosław Pakuła

Traktat Ryski 1921 – gorzki smak zwycięstwa

100 lat temu 18 marca 1921 r. podpisano w Rydze porozumienie pokojowe kończące wojnę polsko-bolszewicką, jednak nie był to traktat, który spełnił wszystkie oczekiwania Polski.

Rokowania pokojowe z Rosją sowiecką toczyły się już od sierpnia 1920 r. ale zostały przerwane w związku z sytuacją pod Warszawą. Wznowiono je miesiąc później, gdyż położenie polskie było już korzystniejsze. Obrady odbywały się wówczas na neutralnym gruncie – w łotewskiej Rydze.

Delegacja polska była zdominowana przez działaczy endeckich, którzy nie akceptowali federalistycznych koncepcji Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Linia negocjacji z bolszewikami forsowana przez endeków eliminowała Ukrainę jak stronę uczestniczącą w ustaleniach. Ostatecznie przewodniczący polskiej delegacji Jan Dąbski przypieczętował to w rozmowie z przewodniczącym delegacji bolszewickiej Adolfem Joffe. Korzystne dla strony sowieckiej rozstrzygnięcie przyśpieszyło podpisanie traktatu.

Najważniejsze ustalenia dotyczyły granic. Uzgodniono, że Polska odzyska ziemie należące do niej przed III i częściowo II rozbiorem. Granica polsko-sowiecka miała przebiegać wzdłuż linii II rozbioru. Polska zrezygnowała z ziem dawnej Rzeczypospolitej położonych na wschód od tej granicy. Niestety wycofała się też z poparcia Ukrainy, niedawnego sojusznika w wojnie z bolszewikami.

Traktat przewidywał wypłatę Polsce rekompensaty za wkład ziem polskich w budowanie gospodarki rosyjskiej w okresie rozbiorów ale ustalenia te nigdy nie zostały wykonane.

Pokój ryski określił losy ludności polskiej znajdującej się na terytorium kontrolowanym przez bolszewików. O obywatelstwo polskie mogły się starać osoby, które ukończyły 18 rok życia i były zameldowane na terenie dawnego Królestwa Polskiego. Do Polski mogli wyjechać również potomkowie powstańców listopadowych i styczniowych oraz wszyscy, którzy mogli udowodnić polskie pochodzenie. W rzeczywistości Rosjanie utrudniali jak tylko mogli powroty do Polski piętrząc zapory formalne. Sowieci nie wywiązali się też ze zwrotu archiwów i zagrabionych dóbr kultury. Sprawie przebiegała natomiast wymiana jeńców, chociaż i tu Rosjanie robili trudności.

Traktat Ryski przełamał izolację dyplomatyczną Rosji sowieckiej, gdyż został zgłoszony do Ligi Narodów. W 1922 r. bolszewicką Rosję uznały Niemcy i Wielka Brytania, potem Francja (1923). Porozumienie pokojowe z Polską dotrwało do 17 września 1939 r., do czasu zdradzieckiej agresji.

Grafika pochodzi z archiwum MSZ i UMK.

Wyimki z historii Żołnierzy Wyklętych

1 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Coroczne święto ma przypomnieć żołnierzy antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia po II wojnie światowej. Bojownicy ci walczyli o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, przeciwstawiali się sowieckiej agresji i narzuconej siłą władzy komunistycznej. Żołnierze podziemia działali także na naszym terenie.

Podziemne struktury
Na terenie gminy Zegrze, obejmującej w przybliżeniu teren dzisiejszej gminy Serock, istniały po wojnie struktury Ruchu Oporu Armii Krajowej (ROAK). Organizacja ta skupiała byłych żołnierzy Armii Krajowej, którzy nie godzili się z utratą suwerenności przez Polskę. Członkowie ROAK walczyli z UB, zrywali plakaty komunistyczne, wymierzali kary fizyczne członkom Polskiej Partii Robotniczej (PPR), wykonali też, chociaż rzadko, wyroki śmierci. 

Doktor Sławomir Jakubczak przypomniał kiedyś postać Artura Maciejewskiego z Serocka związanego Grupą Operacyjną Armii Krajowej (GOAK). Grupa ta miała na celu, zwalczanie ustroju komunistycznego, początkowo bez przeprowadzania akcji zbrojnych,  a przede wszystkim poprzez uświadomienie społeczeństwu zagrożeń płynących z narzuconego ustroju. GOAK liczyła około 20 członków, głównie pochodzenia robotniczego i chłopskiego. Została rozpracowana i rozbita przez UB na skutek zainstalowania w jej strukturze agenta. Artur Maciejewski został skazany na 10 lat więzienia.

Z działalnością niepodległościową byli też związani księża: Franciszek Kuligowski (parafia Serock) i Stanisław Zając (parafia Zegrze w Woli Kiełpińskiej).

Niezwykła akcja
Najbardziej spektakularną akcją żołnierzy podziemia niepodległościowego na naszym terenie był atak na pułtuskie więzienie przeprowadzony wieczorem 25 listopada 1946 r. W brawurowej akcji wzięli udział ludzie z oddziału Stanisława Łaneckiego „Przelotnego”, grupa Bolesława Borczyńskiego „Kruka”, Zygmunta Godlewskiego „Skowronka”, oddział Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja”, partyzanci Jana Kmiołka „Mazurka” oraz kilku innych ochotników, razem około 40 ludzi. 

Akcja trwała około dwóch godzin i przebiegła w trzech etapach. Na początku zajęto pocztę, zniszczono znajdującą się tam centralę telefoniczną i obstawiono siedziby MO i UB. Następnie atakujący weszli do budynku w którym były pomieszczenia dla funkcjonariuszy służby więziennej oraz obstawili pobliskie mostki. W trzecim etapie z cel uwolniono około 70 więźniów politycznych i wycofano się bez większych strat.

Operacja zakończyła się sukcesem głównie dzięki wielkiemu zaskoczeniu. Żołnierze podziemia przyjechali do Pułtuska ciężarówkami i wysiedli na rynku. Wyglądali na oddział LWP. Stamtąd udali się do więzienia. Funkcjonariusze UB i MO początkowo nie byli w stanie podjąć żadnej kontrakcji. Zaczęli działać dopiero jak nastąpiło wycofanie bojowców. Zawiadomiono centralę KBW w Warszawie, która wysłała dwie grupy pościgowe. Nie zdołały one jednak wytropić partyzantów.

Słynny dowódca i jego oddział
St. sierż. Mieczysław Dziemieszkiewicz ps. „Rój” był dowódcą oddziału, który operował na północnym Mazowszu, także na terenie powiatu pułtuskiego gdzie leżała gmina Zegrze.  Grupa bojowa „Roja”, licząca około 40 ludzi podzielonych na trzy patrole, działała bardzo długo bo w latach 1946-1951. Miała na swym koncie wiele ataków na placówki MO i UB oraz na członków PPR i konfidentów komunistycznych.

W 1950 r. wywiadowcza działalność UB zaczęła dawać efekty.  Wiosną i latem prowadzono pierwsze obławy na patrole „Roja” ale koniec przyszedł dopiero w 1951 r. W wyniku donosu, 13 kwietnia 1951 r. „Rój”, który przebywał wówczas wraz z Bronisławem Gniazdowskim „Mazurem” w gospodarstwie państwa Burkackich we wsi Szyszki (gm. Kozłowo, pow. pułtuski) został otoczony. W akcji brało udział ponad trzystu żołnierzy KBW oraz funkcjonariuszy UB i MO. Po kilku godzinach od rozpoczęcia akcji „Rój” i „Mazur” wyszli z ukrycia i podjęli próbę ucieczki w czasie której zostali zastrzeleni.

Jeszcze za życia „Roja” komuniści kreowali jego czarną legendę nazywając go zbirem, gadem, wrogiem ludu i faszystą. Po zabiciu ubecy założyli na jego ciało części niemieckiego munduru oraz beret z trupią główką i zrobili zdjęcia. Tak zakończyła się historia jednego z najsłynniejszych dowódców oddziałów podziemia niepodległościowego.

• autor: dr Mirosław Pakuła

Prelekcja dotycząca 80. rocznicy egzekucji w serockim wąwozie

O godzinie 15.00 na fanpejdżu Izby Pamięci i Tradycji Rybackich w Serocku odbędzie się emisja prelekcji dr. Sławomira Jakubczaka, pt. „Czarny piątek 28 lutego 1941 roku w Serocku”. A od  27 lutego w Izbie Pamięci i, od marca, w Bibliotece, będzie dostępna bezpłatna publikacja autorstwa dr. Jakubczaka, poświęcona temu tragicznemu wydarzeniu. Tymczasem zachęcamy do przeczytania artykułu dr. Jakubczaka Czarny piątek 28 lutego 1941 roku w Serocku, opisującego tragiczne wydarzenie. Artykuł opublikowany został w Informatorze Gminy Serock (1/2021 str. 20).

28 lutego 1941 roku, w wąwozie nad Narwią rozstrzelano 22 osoby – mieszkańców ziemi serockiej i okolicznych wsi –  wcześniej pojmanych w wyniku prowokacji gestapo i osadzonych w więzieniach w Ciechanowie, a potem w Pułtusku. Nazwisk dziesięciu osób straconych w wąwozie wciąż nie udało się ustalić.

W niedzielę 28 lutego, w 80. rocznicę zbrodni, oddamy hołd ofiarom podczas oficjalnej uroczystości. O godzinie 11.00 w kościele parafialnym odbędzie się okolicznościowa Msza święta. Po niej, w imieniu mieszkańców gminy Serock i okolicznych miejscowości, w imieniu rodzin zamordowanych w wąwozie, zostaną złożone symboliczne kwiaty na grobie Ofiar na serockim cmentarzu – transmisję będzie można obejrzeć na fanpejdżu Urzędu Miasta i Gminy w Serocku na Facebooku.

Wierzymy, że przypomnienie tej tragedii zainicjuje także w Państwa rodzinach wspomnienia i rozmowy, dzięki którym poznamy więcej faktów o samym wydarzeniu, ale też osobach, które w serockim wąwozie straciły życie.
 
Serdecznie zapraszamy do obejrzenia transmisji z cmentarza i emisji prelekcji okolicznościowej. 

135. rocznica urodzin Jerzego Szaniawskiego z Zegrzynka

Znany dramaturg Jerzy Szaniawski urodził się w Zegrzynku koło Serocka 10 lutego 1886 r. Przyszedł na świat w modrzewiowym dworku należącym do rodziców - Wandy z Wysłouchów i Zygmunta Szaniawskiego. Dom w Zegrzynku był centrum jego życia, miejscem pracy ale też wytchnienia, był również jego samotnią.

Z ziemią serocką pisarz był związany przez większość swego życia. Tu się urodził i tu został ochrzczony. Nauki pobierał najpierw w domu. Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum, służby wojskowej i studiów w Lozannie wrócił do rodzinnego Zegrzynka. Z wolna zyskiwał uznanie dla swojej twórczości i zaczął zarabiać, inwestując honoraria w Zegrzynek, którego właścicielem został po śmierci rodziców. Pisarz nie miał jednak serca do zarządzania kilkudziesięciohektarowym majątkiem ziemskim i dlatego wspierał go w tym zaufany Kazimierz Kucharski.

W zegrzyneckim dworku bywali ludzie z którymi dramaturg współpracował zawodowo – przede wszystkim ludzie teatru. Pisarz nie lubił gości ale wolał sprawy zawodowe załatwiać w domu niż wyjeżdżać ze swojego Zegrzynka do Warszawy czy w inne miejsca.

Po wybuchu II wojny światowej Jerzy Szaniawski został wysiedlony z dworku. Wrócił do niego dopiero w 1950 r. Zrujnowany dom i przykrości jakie spotykały go ze strony władzy komunistycznej spowodowały, że był to bardzo ciężki okres jego życia. Po odwilży gomułkowskiej w 1956 r. sztuki Szaniawskiego były znowu wystawiane i dla pisarza nastały lepsze czasy. Niestety w 1960 r. odeszła jego towarzyszka życia, prowadząca mu dom Wanda Natolska. Mało zaradny Jerzy pogrążył się w smutku i samotności ale wkrótce pojawiła się kobieta, która została jego żoną i panią na Zegrzynku.

Malarka Wanda Anita Szatkowska wyszła za Jerzego Szaniawskiego 11 lipca 1961 r. w Serocku. Towarzyszyła mu do ostatnich chwil życia nie dbając jednak zbytnio ani o męża, ani o dworek. Jerzy Szaniawski zmarł w Warszawie 16 marca 1970 r. Siedem lat później w tajemniczych okolicznościach spłonął dworek w Zegrzynku i część spuścizny po pisarzu.

Fotografie pochodzą ze zbiorów MBP w Zduńskiej Woli oraz strony fotopolska.eu.

Zapraszamy do obejrzenia prelekcji dr. Sławomira Jakubczaka o Jerzym Szaniawskim:

https://www.youtube.com/watch?v=UrJXs2XFcI8

Radziwiłłowie z ziemi serockiej

Zapraszamy do obejrzenia opowieści o kolejnym pokoleniu Radziwiłłów z ziemi serockiej. W drugim odcinku przedstawione zostały losy potomków Macieja Radziwiłła (1873-1920) i Róży z Potockich (1878-1931).

Serdecznie zachęcamy do oglądania za pośrednictwem Facebooka kliknij TUTAJ, w serwisie YouTube kliknij TUTAJ.

Powstanie styczniowe na ziemi serockiej

22 stycznia 2021 r.  przypada 158. rocznica wybuchu powstania styczniowego. Powstanie zapoczątkował przymusowy pobór młodych mężczyzn do rosyjskiego wojska, tzw. „branka”. Jak na ironię akcja ta, mająca zapobiec zrywowi narodowemu przeciwko Rosji, przyśpieszyła go. Po ogłoszeniu branki z Warszawy zaczęła uciekać młodzież męska, która w dniach 11-17 stycznia 1863 r. skryła się w lasach jabłonowskich, nieporęckich i popowskich. Stamtąd miała podążać w kierunku Karolina k. Serocka, które miało być punktem zbornym. Około 200 mężczyzn tam zebranych poprowadził w kierunku Nasielska Robert Skowroński. Chłopcy mieli dużo szczęścia, gdyż wkrótce po opuszczeniu przez nich Karolina, do wsi wpadli kozacy.  

W czasie powstania, walki na ziemi serockiej w zasadzie nie toczyły się, gdyż w mieście kwaterowały oddziały rosyjskie. Miał jednak miejsce pewien epizod  – rozbicie patrolu kozackiego pod Zegrzem 25 czerwca 1863 r.  przez oddział Józefa Sołowieja. Warto też wspomnieć o działalności oddziału Roberta Jankowskiego. Grupa ta operowała głównie w okolicach Nieporętu i Radzymina, a gdy dowódca zdecydował na jej rozwiązanie, posiadaną broń ukryto na wyspie na Narwi znajdującej się naprzeciwko Zegrza. 

W powstaniu styczniowym brało udział wielu mieszkańców z terenu dzisiejszej gminy Serock. Część z nich została skazana na więzienie lub zesłana na Syberię. Pomocy powstańcom udzielała ludność żydowska z naszego terenu. Żydzi z Serocka zaopatrywali szpital powstańczy w Zatorach w żywność, leki  i ubrania. Na początku powstania mieszkańcy wystawili kapliczkę wotywną w Wierzbicy, która znajduje się w pobliżu obecnego ronda

.
Powstanie upadło jesienąi 1864 r. Dla Serocka i okolic nastał okres stagnacji w handlu i rzemiośle. Kulminacją upadku miasta było odebranie praw miejskich przez cara Aleksandra II w 1869 r.

Na fotografii Tomasz Chmieliński – powstaniec styczniowy z Serocka (NAC).

Izba Pamięci zaprasza na film

Na kanale Izby Pamięci, na portalu YouTube oraz na fanpejdżu Izby Pamięci zamieszczony został film - Radziwiłłowie z ziemi serockiej. Marlena Strojecka i dr Mirosław Pakuła przybliżają dzieje mieszkańców - początkowo Pałacu w Zegrzu, następnie dworu w Jadwisinie. Film jest pierwszą częścią opowieści, przedstawia losy Macieja Józefa Konstantego Radziwiłła (1842-1907), jego żony Jadwigi z Krasińskich Radziwiłłowej (1848-1913) oraz ich dzieci. 

Serdecznie zachęcamy do oglądania za pośrednictwem Facebooka kliknij TUTAJ, w serwisie YouTube kliknij TUTAJ.