Główna treść strony 2021

Traktat Ryski 1921 – gorzki smak zwycięstwa

100 lat temu 18 marca 1921 r. podpisano w Rydze porozumienie pokojowe kończące wojnę polsko-bolszewicką, jednak nie był to traktat, który spełnił wszystkie oczekiwania Polski.

Rokowania pokojowe z Rosją sowiecką toczyły się już od sierpnia 1920 r. ale zostały przerwane w związku z sytuacją pod Warszawą. Wznowiono je miesiąc później, gdyż położenie polskie było już korzystniejsze. Obrady odbywały się wówczas na neutralnym gruncie – w łotewskiej Rydze.

Delegacja polska była zdominowana przez działaczy endeckich, którzy nie akceptowali federalistycznych koncepcji Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Linia negocjacji z bolszewikami forsowana przez endeków eliminowała Ukrainę jak stronę uczestniczącą w ustaleniach. Ostatecznie przewodniczący polskiej delegacji Jan Dąbski przypieczętował to w rozmowie z przewodniczącym delegacji bolszewickiej Adolfem Joffe. Korzystne dla strony sowieckiej rozstrzygnięcie przyśpieszyło podpisanie traktatu.

Najważniejsze ustalenia dotyczyły granic. Uzgodniono, że Polska odzyska ziemie należące do niej przed III i częściowo II rozbiorem. Granica polsko-sowiecka miała przebiegać wzdłuż linii II rozbioru. Polska zrezygnowała z ziem dawnej Rzeczypospolitej położonych na wschód od tej granicy. Niestety wycofała się też z poparcia Ukrainy, niedawnego sojusznika w wojnie z bolszewikami.

Traktat przewidywał wypłatę Polsce rekompensaty za wkład ziem polskich w budowanie gospodarki rosyjskiej w okresie rozbiorów ale ustalenia te nigdy nie zostały wykonane.

Pokój ryski określił losy ludności polskiej znajdującej się na terytorium kontrolowanym przez bolszewików. O obywatelstwo polskie mogły się starać osoby, które ukończyły 18 rok życia i były zameldowane na terenie dawnego Królestwa Polskiego. Do Polski mogli wyjechać również potomkowie powstańców listopadowych i styczniowych oraz wszyscy, którzy mogli udowodnić polskie pochodzenie. W rzeczywistości Rosjanie utrudniali jak tylko mogli powroty do Polski piętrząc zapory formalne. Sowieci nie wywiązali się też ze zwrotu archiwów i zagrabionych dóbr kultury. Sprawie przebiegała natomiast wymiana jeńców, chociaż i tu Rosjanie robili trudności.

Traktat Ryski przełamał izolację dyplomatyczną Rosji sowieckiej, gdyż został zgłoszony do Ligi Narodów. W 1922 r. bolszewicką Rosję uznały Niemcy i Wielka Brytania, potem Francja (1923). Porozumienie pokojowe z Polską dotrwało do 17 września 1939 r., do czasu zdradzieckiej agresji.

Grafika pochodzi z archiwum MSZ i UMK.

  • traktat ryski
  • traktat ryski
  • traktat ryski
  • traktat ryski

wstecz