Główna treść strony 2021

230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

3 maja 1791 roku w Rzeczypospolitej uchwalona została Ustawa Rządowa – powszechnie nazywana Konstytucją 3 Maja. W momencie ogłoszenia jest pierwszym w Europie i drugim na świecie, po Konstytucji Stanów Zjednoczonych, dokumentem stanowiącym podstawy całego ustroju państwa.

Uchwalenie Konstytucji podczas Sejmu Czteroletniego poprzedziły dwa lata debat i dyskusji, wynikiem których była nowa wizja państwa, choć sam dokument powstawał w sekrecie, poza sejmem i bez jego wiedzy.

Ustawa Rządowa wprowadziła trójpodział władzy, monarchię dziedziczną, opiekę prawną nad chłopami - łagodząc nadużycia pańszczyzny, częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty oraz znosiła liberum veto. A co również jest ważne – stała się symbolem odzyskanej suwerenności.

Konstytucja 3 Maja była wyjątkowa z wielu powodów - nie kopiowała obcych wzorów, lecz była wzorem dla innych, powstała w wyniku politycznego konsensusu pomiędzy królem, a opozycją, którzy postawili dobro kraju nad własne interesy. Była odzwierciedleniem oświeceniowego przekonania o możliwości reformowania kraju za pomocą przepisów prawa. Była rewolucyjna, bo zmieniała ustrój państwa, a jednak bezkrwawa – uchwalona we wrześniu 1791 roku Konstytucja Francuska była następstwem brutalnej rewolucji. I wreszcie ponadczasowa, przedstawiła uniwersalne wartości, które odnajdziemy w kolejnych wersjach konstytucji naszego, a także innych demokratycznych krajów.  

W praktyce Konstytucja 3 Maja przestała obowiązywać w momencie przystąpienia króla do konfederacji targowickiej, po ponad 14 miesiącach obowiązywania, z kolei 23 listopada 1793 roku Sejm grodzieński uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione przez niego akty prawne. Konstytucja przestała obowiązywać w sensie prawnym, nie straciła jednak symbolicznego znaczenia. Mimo rozbiorów pamięć o niej pomagała kolejnym pokoleniom podsycać dążenia do niepodległości.

W związku z 230. rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 Maja Izba Pamięci i Tradycji Rybackich przygotowała okolicznościową wystawę plenerową, zatytułowaną "Rewolucja 3 Maja".  Można ją oglądać przy Centrum Kultury i Czytelnictwa, na ulicy Pułtuskiej.   

  • Obraz J. Matejko Konstytucja 3 Maja 1791 r.
  • Obraz J. Cz. Moniuszki, Król Stanisław August Poniatowski...
  • Obraz K. Wojniakowskiego, Uchwalenie Konstytucji 3 Maja
  • Zdjęcie pierwszej strony Konstytucji wydrukowanej w 1791...

wstecz