101. rocznica Bitwy Warszawskiej 1920 r.
101 lat temu rozegrała wielka bitwa z bolszewikami, która zdecydowała o losach Polski a nawet Europy. Walki toczyły się także na ziemi serockiej. Przypominamy Państwu te wydarzenia.
Przebieg walk
Od początku sierpnia 1920 r. trwały prace przy budowie umocnień polowych na planowanym odcinku obrony „Zegrze” biegnącym od Jadwisina w kierunku Woli Kiełpińskiej i Dębego. 12 sierpnia odcinek ten zajęły oddziały 7. Brygady Rezerwowej składającej się z żołnierzy ze Śląska i Wielkopolski. Tego samego dnia wieczorem rosyjskie patrole podeszły do Łachy i zostały ostrzelane przez polską artylerię z Wierzbicy. W nocy Polacy wycofali się z Serocka na planowaną linię obrony położoną kilka kilometrów na południe.
Rankiem 13 sierpnia 1920 r. do Serocka wkroczyli bolszewicy ale ich główne siły pomaszerowały w kierunku Woli Smolanej i Dębego. Do 16 sierpnia bolszewicy prowadzili nieskuteczne ataki na całym odcinku „Zegrze”, a od 17 sierpnia rozpoczęło się polskie natarcie. Odbito Serock a potem linia frontu przesunęła się na północ. Najdłużej bolszewicy bronili się w Wierzbicy, ale 18 sierpnia Polacy zajęli przeprawę na Narwi. Walki frontowe przeniosły się w inne rejony. Przywrócono działalność urzędów. Życie w okolicach Serocka zaczęło wracać do normy.
Pamięć o żołnierzach walczących pod Serockiem
Na terenie gminy Serock znajdują się dwa miejsca pamięci – mogiły wojenne – związane z walkami w sierpniu 1920 roku. Na cmentarzu parafialnym w Woli Kiełpińskiej znajduje się grób sierżanta Kazimierza Kozłowskiego, który poległ w Szadkach 17 sierpnia 1920 r. a na cmentarzu w Serocku znajduje się mogiła trzech żołnierzy poległych także 17 sierpnia: strz. Mariana Podczaskiego, strz. Walentego Rogackiego oraz strz. Sylwestra Rożewskiego. Mogiła serocka jest jednocześnie grobem symbolicznym dla dwudziestu pięciu innych żołnierzy. Jej remont przeprowadzono w ubiegłym roku i wówczas pojawiły się tam nazwiska poległych (wcześniej mogiła była bezimienna).
W 2020 r. mostowi w Wierzbicy nadano imię „Obrońców Ziemi Serockiej 1920 roku” a na serockim rynku pojawiła się płyta pamiątkowa. Z okazji 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej powstał też film dokumentalny pt. „Obrona ziemi serockiej w sierpniu 1920 roku” dostępny pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=7-TgUWrwRbk
Polichromia o Bitwie Warszawskiej w serockim kościele
Latem 2019 roku w czasie prac remontowych w kościele parafialnym w Serocku odsłonięto polichromię przedstawiającą scenę z Bitwy Warszawskiej 1920 roku. Od początku lipca bieżącego roku trwają prace konserwacyjne malowidła, które prowadzi Pani Aleksandra Wysokińska, a opiekę sprawuje dr Alicja Zadvorny. Zakończenie prac nastąpi prawdopodobnie z końcem sierpnia. Warto dodać, że w kościele trwają poszukiwania innych polichromii. Odkryto między innymi zacheuszki (znaki konsekracyjne) z wcześniejszych epok. Remont ścian w kościele, w tym malowidła, jest finansowany przez Samorząd Województwa Mazowieckiego, Miasto i Gminę Serock oraz ze środków własnych parafii.
Ścienny obraz wykonany techniką temperową powstał około 1935 roku z inicjatywy księdza proboszcza Franciszka Kuligowskiego. Jego autorem był prawdopodobnie Stanisław Błaszak, serocki malarz. Zdolny artysta amator inspirował się zapewne, jak wielu innych, dziełem Jerzego Kossaka „Cud nad Wisłą” namalowanym w 1930 roku. Na serockim malowidle odnajdziemy księdza z krzyżem, prawdopodobnie Ignacego Skorupkę, oraz żołnierzy polskich ze sztandarem idących do ataku na bolszewików.
Zaraz po zakończeniu II wojny światowej, według innej wersji jeszcze przed nadejściem Rosjan w 1944 roku, ksiądz Kuligowski polecił obraz zamalować, zapewne w obawie przed reakcją żołnierzy sowieckich lub polskich władz komunistycznych. Oprócz zamalowania, mechanicznie uszkodzono - zdarto farbę - na części obrazu na której byli przedstawieni żołnierze bolszewiccy.
Mirosław Pakuła
Spis fotografi::
- Szkic linii obronnych na odcinku „Zegrze” (WBH)
- Rozmieszczenie artylerii i piechoty na odcinku „Zegrze” (B. Waligóra, „Bój na przedmościu Warszawy w sierpniu 1920 r.”, Warszawa 1934)
- Mogiła żołnierzy poległych w sierpniu 1920 r., cmentarz w Serocku (UMiG)
- Grób sierż. Kozłowskiego poległego 17 sierpnia 1920 r., cmentarz w Woli Kiełpińskiej (UMiG)
- Scena z Bitwy Warszawskiej 1920 r., polichromia w kościele w Serocku w czasie konserwacji (UMiG)
- Płyta pamiątkowa poświęcona Bitwie Warszawskiej 1920 r. na rynku w Serocku (UMiG)
- Tablica z nazwą mostu w Wierzbicy (UMiG)
